Akıcılık bozuklukları, konuşma bozuklukları çeşitlerindendir. Konuşma sırasındaki tekrarlamalara, uzatmalara, bloklara, olağan olmayan duraksamalara akıcılık bozukluğu, akıcısızlık denilir. Herkes konuşma sırasında vakit zaman akıcısızlık yaşar. Bunun irtibatı etkileyen boyutu için duraksamanın mühleti, takılmaların tipi, akıcısızlığa eşlik eden gerginlik, kekemelik yüzdesi, bağlantısı engelleyen akıcızlığın boyutları, kişinin ve etrafının akıcısızlığa olan hal ve tavırları kıymetli rol oynamaktadır. Tüm bunlar konuşma bozuklukları tedavisi sürecinin formunu belirlemektedir.
Kekemelikte gözlemlenebilecek belirtiler:
Kekemekişilerde, sözcükteki hecenin örneğin ‘ka-ka-ka-kalem’ – ‘kale-le-le-lem’ ya da seslerin ‘t-t-t-takım’ ‘tak-k-k-kım’ sistemsiz bir tempoyla bir ya da birden fazla sayıda tekrar edilmesi formunda konuşma bozuklukları gözlenmesidir. Uzatmalar Sözcüğün içindeki seslerin uzatılmasıdır.Ör: ‘aaaaaaaane’- ‘baaaaaaba’. Gergin olmayan uzatmalar (daha evvelki terapilerden öğrenilen teknikler yahut daha düşük bir olasılıkla kendi kendini sakinleştirme yöntemi) ile gergin uzatmaların uygun ayırt edilmesi gereklidir. Konuşma bozuklukları tedavisi için bu kıymetli bir ögedir. Bloklar Bir ses –hece yahut sözcüğün üretimi sırasında havanın gırtlak ya da gırtlak üstü düzenekte durdurulmasıdır. Gerginlik ve Çabalama Konuşma bozukluklarıbazen fizikî tesirler yaratabilir. Kekemelik sırasında konuşma/sesletim organlarında çok gerginlik olmasıdır . Kekeme kişi, bu gerginlikten kurtulmak için takılmayı yok etme uğraşıyla etraf kasları ve kas kümelerini kullanmaya başlar. Bu davranışlar kısa müddette klasik şartlanmayla öğrenilir ve ekstra kasların iştirakiyle daima ilerler. Çabalama ve gerginlik burun kanatları, çene,yanaklar, alın, boyun kaslarında görülebilir. Ses tonu(tizlik-baslık) ve Şiddetindeki(yüksek-alçak) artış Kekemeçocuklarda bu durum, çocuğun bloktan kurtulmak ve öbür sese geçmek için yaptığı ses uzatmalarla birlikte nadiren görülür. Bu durum, çocuğun söylemekte zahmet yaşayacağı sesi evvelden hissettiğinde, ses tonu-şiddetini arttırarak, bloktan zorlayarak kurtulmasının bir yoludur. Çocukta bu durum varsa, konuşma bozuklukları tedavisi formülü buna nazaran şekillendirilmelidir. Titreme Kekemekişilerde, çenenin , dudakların ve lisanın, kişi konuşurken (akıcı yahut akıcı olmayan şekilde) titreme halinde hareketidir. Bu müşahedeler klinisyene, kekemelik durumunda oluşan gerginliğin merkezini bulmada yardımcıdır. Titremeler birey için ileri seviye kekemelikle baş etme davranışı olarak görülür. Konuşma ortamlarından, Sözcüklerden yahut Seslerden kaçınma Konuşma bozuklukları olan bireylerde sıkça görülür.Kekeme bireyin, takılacağını hissettiği ortama girmeme, takılacağını hissettiği ses ve sözcük yerine tıpkı manası veren diğer sözcük kullanma üzere kekemelikten kaçma davranışlarıdır. Duraklar, Anlamsız sesler, Ortaya sözcük-ses ekleme Bu durumlar bireyin kekemelikten kaçmak için, kekemeliği ertelemesi yahut akıcı söyleyeceğine inandığı mühlete kadar yaptığı geciktirmedir. Kekeme kişi, takılmaları geciktirmek için ‘şey’, ‘mmm’ üzere boşluk dolduran sözcük ya da sesler kullanır, takılmalarıyla baş etmek için konuşma akıcılığını bozan sessiz duraklar oluşturur. Konuşma bozuklukları tedavisi kapsamında, bu durumun olup olmadığına dikkat edilmelidir. Bozuk yahut Sistemsiz nefes alma Kekemekişiler, kekemeliği evvelden hissederek nefesini tutabilir, çok sayıda nefes alabilir yahut daha öteki yanlış/düzensiz ( bir nefeste birçok kelimeyi söylemeye çalışma..vb.) nefes alabilir. Diğer beden kesimlerinin hareketleri Daha evvel anlatılan tehlike belirtilerini yaşayan çocuk, kekemelik anının geleceğini hissettiğinde/kekelediğinde başını öne-geriye; kolunu, bacağını, elini; yahut bedenini farklı halde hareket ettirir. Yetişkin kekemelik Yetişkin devir kekemeliğinde bu vakte kadar yaşamış olduğu olumsuz tecrübelerin tesiri görülür. Kekemelikten kaçma kaçınma davranışları daha profesyonel bir biçim kazanmıştır. Çoğunlukla takılacağını evvelce hisseder. Belirli sesler ve sözler, ortamlarda takılacağını düşünür. Kişinin yaptığı kekemelikten kaçmak, onu saklamaktır. Ne yaparsam kekelediğim belirli olmaz anlayışı vardır. Bu tıp konuşma bozuklukları yaşayanlar, çoklukla yeni tanıştığı bireylerle topluluk önünde, karşı cinsle, iş görüşmelerinde meseleler yaşar. Bu durumdan ötürü okulu bırakan hatta mesleğini buna nazaran seçen beşerler olabilmektedir.(bilgisayar, grafik tasarım, kepçe operatörlüğü gibi) Kekemeliğini saklamak için çok usta hareketler yapar(bilmiyormuş üzere yapar, işte, şey vs üzere takılma anlarını geciktirmeye, karşıdakinin varsayım etmesini sağlama, hakikat anı bekleme, susma, saf ayağına yatma, kısa cümlelerle konuşma, akıcı söyleyeceğini bildiği sözleri sık kullanma, takılacağı sözcüklerin eş anlamlılarını kullanma, takılacağını bildiği sözleri tanım etme, konuşma gerektiren işleri diğerine yaptırma, utanma, üzülme, kendini küçük görme, kendine güvenmeme, girişimcilikte azalma, karşıdakinin bakışlarını görmek istememe….Terapide öncelikle bu olumsuz bakış açısının değiştirilmesi, kekemelikten kaçmaktan onu gözlemektense onunla gayret etmeyi öğretmeyi hedefliyoruz. Bu konuşma bozuklukları tedavisi açısından çok kıymetlidir. Terapide birinci 5 seans çok kıymetlidir ve 5 seans sonunda büyük değişiklikler beklenmektedir. Tekrar de herkeste farklı suratlarla ilerlenmektedir. Sonuç olarak hedeflenen bireyin bu duruma karşın hayatına düzgün kendiyle barışık ve keyifli bir halde devam edebilmesidir. Zira kekemelik hiçbir şeye mahzur değildir. Okul DönemiKekemelik Bu devirde başlangıçtaki kolay tekrar ve uzatmaların yerini gergin bloklar ve ikincil davranışlar almıştır. Çocuk kekelemekten kaçmak için sözcük değiştirebilir, susabilir, derste sorunun yanıtını bildiği halde parmağını kaldırmayabilir, şovlarda konuşma gerektiren işlerden kaçabilir, vakit zaman okula gitmek istemeyebilir. Konuşma bozuklukları olan çocuklar, hislerini gizleyebilir ve içine kapanabilir, arkadaşlarının alay etmesi yahut taklidinin yapılması en büyük kaygısıdır. Aileler bu devirde çocuklarına ‘düzgün konuş, nefes al söyle, bir daha söyle, rahatla, neden bu türlü konuşuyorsun’ gibisi şeyler söyleyerek onun bu duruma karşı daha da olumsuz bakış açısı sağlamasına neden olabilirler. Bu tavır, konuşma bozuklukları tedavisi açısından bakıldığında, olumsuz bir tesir yaratır. Birtakım velilerde hiçbir şey yokmuş üzere davranıp bu yarayı daha da derinleştirebilirler. Öğretmenler, kekeme çocuğu tahtaya kaldırıp kaldırmamada kararsız kalabilir kimileri tahtaya kalkması için çok zorlayabilir kimileri da çocuğun daha fazla üzülüp zorlanmaması için onu derse kaldırmayabilir. Birtakım çocuklar bu hususun açılmasından bile çok büyük rahatsızlık duyabilir. Çok derecede olumsuz bakış açısı kazanmış çocuklara ulaşmamız çok daha güç olabilmektedir. Terapiye aile ile katılması gerekmektedir. En az çocuk kadar ailenin de değişmesi gerekmektedir. Çocuktaki olumsuz bakış açısı ve kendi kekemeliğine karşı olan duyarsızlaştırma tam olarak sağlanamadan hiçbir teknik bir işe yaramamaktadır. Çocuk hem seans sırasında hem dışarıda hem de okulda bu akıcılığını sürdürebilmelidir. Bu yüzden gidebildiğimiz çocuğun okuluna gitme derse girme dışarıya çıkma üzere terapinin her yerde faal olması için çalışmalar yapılmaktadır. Kekemelik modifikasyonu tekniği ile çocuğun takılmalarını her ortamda denetim edebilmesi hedeflenmektedir.
