Dil bozuklukları ortasında değerli bir çeşit olan afazi, sol hemisferdeki oksipital, temporal, frontal loblardaki spesifik alanların hasarına bağlı olarak görülür. Okumadaki yetersizlik oksipital lob, konuşmayı anlamadaki yetersizlik temporal lob, konuşmayı formüle etmede ve yazmadaki yetersizlik frontal lob hasarlarında kendini gösterir.
Afazi sınıflandırması kişinin sahip olduğu lisan bileşenlerinin güçlü ve zayıf özelliklerine dayanır. Tekrarlama, isimlendirme, okuduğunu manaya, okuma, yazma performansına nazaran afazi, temelde tutuk ve akıcı olmak üzere ikiye ayrılır.
AKICI AFAZİ TİPLERİ
WERNİCKE AFAZİSİ
Konuşma akıcı, parafazik ve karmaşıktır. Nicelik olarak çok ve süratli (baskın konuşma) konuşur. Konuşulan lisanın anlaşılabilirliği anormaldir. İşitsel manaya etkilenmiştir.
Tekrarlamalar terapistin verdiği sözcüklerin parafazik bozulmalarını içerir. Bu tipteki isimlendirme yetileri anormaldir.
KONDÜKSİYON AFAZİSİ
Dili manaya yeterlidir. Konuşmada sözcüklere ses ekleme, seslerin yer değiştirmesi yahut yanlış ses seçimine bağlı yanılgılar gözlemlenir. Hastada kusur farkındalığı vardır. Düzeltme gayretleri başarısızdır. İşitsel manaya etkilenmiştir. Verilen sözel ipuçlarını kullanma ve tekrarlama zayıftır.
TRANSKORTİKAL DUYSAL AFAZİ
Dil alanıyla kavram alanı ortasındaki temasın bozulmasına bağlı olarak gelişir. Semptom olarak wernicke afazisine benzese de tekrarlama özelliği korunmuştur. Sesli okuma, yazma ve anlamaları hasarlıdır. İnsanların kendilerine ne söylediklerini anlayamazlar. İşitsel anlamaları etkilenmiştir.
TUTUK AFAZİ TİPLERİ
BROKA AFAZİSİ
Adlandırmadaki zorluktan dolayı konuşmaları yavaştır ve çok uğraş gerektirir. Sözel lisanın anlaşılması, üretilmesinden çok daha uygundur. İşitsel manaya uygundur. Yazma önemli derecede, okuma orta derecede hasarlanmıştır.
TRANSKORTİKAL MOTOR AFAZİ
Bu lisan bozukluğu, Broka tip afazinin düzgünleşmiş hali olarak tanımlanabilir, lakin konuşma akıcı değildir. Sözel ipuçlarını alır. İsimlendirme sorunu vardır. Konuşmayı ve yazmayı başlatma problemlidir. Konuşma lisanını anlaması ve tekrarlama olağandır.
GLOBAL AFAZİ
Ciddi manaya ve üretme sorunları vardır. Tutuk afazilerdeki konuşma yokluğu/azlığı yanı sıra akıcı tip afazideki manaya hasarlarını da içerir. Tekrarlama zayıftır, sterotipik sözcük kullanımlarının olduğu lisan bozukluğu formudur.
YETİŞKİNLERDE GÖRÜLEN ÖTEKİ LİSAN BOZUKLUKLARI
DEMANS
Dil, hafıza, kişilik, kognisyon (kavram, algılama) üzere mental aktivitelerin en az üçünde görülen bozukluklara bağlı olarak, entelektüel işlevlerin azalmasıdır. Alzheimer üzere demansiyel hastalıklarda en sık karşılasılan sorun, nesnelerin yahut şahısların isimlerinin anımsanmasıdır. Bütün demanslar beyin hasarlarından kaynaklanır (MS, viral nedenler).
SAĞ HEMİSFER İŞLEV BOZUKLUKLARI
Bu şahıslarda algılama ve orientasyon sorunu vardır. Anasognosi, sol tarafı ihmal etme, nesnelerin yahut yüzlerin tanınmasında zahmet, nesneler ortası uzaysal bilişselliğin azalması, işitme disfonksiyonları üzere semptomlar görülebilir.
