18-36 ay ortasında olup, anlamada sorunu olmayan ancak konuşmayan ya
da yaşından beklenilenden az konuşan çocuklar geç konuşan çocuklardır. Bu
çocuklar oyun hünerlerinde, motor maharetlerde, düşünme üzere öteki alanlarda
akranları ile tıpkı gelişimi gösterirler. Çocukların hangi ayda ne kadar kelime
çıkarması gerektiğini aşağıdaki tabloya bakarak anlayabilirsiniz:
Çocuğun yaşı;
12 ay, 2-6 kelime
15 ay, 10 kelime
18 ay, 50 kelime
24 ay, 200-300 kelime
30 ay, 450 kelime
36 ay, 1.000 kelime
42 ay, 1.200 kelime
48 ay, 1,600 kelime
Bunlar ortalama sayılardır, bu sayılar ortasındaki küçük farklılıklar
değerli değildir. Ayrıyeten prematüre doğan bebekler birinci iki yıl boyunca fizikî ve
bilişsel gelişimleri bakımından düzeltilmiş yani kronolojik olmayan yaş hesabına
nazaran değerlendirilirler. Tekrar de muhtemel konuşma sorunlarının erken tespiti yine
çok değerlidir. Bu tabloda bilhassa 18-36 ay ortasına dikkat edilmelidir. Çünkü
tablodan da anlaşılacağı üzere bu aylar ortasında söz çıkarımında önemli bir
artış gözlenir. Şayet bu aylar ortasında çocuğunuzun çıkardığı kelimeler
artmıyorsa yahut söylediği sözleri bir daha söylemiyorsa bu yeniden bir problem
olabileceğini gösterir.
Geç Konuşan Çocuğunuza Nasıl Yardımcı Olabilirsiniz?
Geç konuşan çocukların aileleri doğal olarak evvel endişelenir ve korkar. Bu
bahiste birçok araştırma yapar ve fikir alır. Bunları yaparken birtakım çocukların
resen bu sorunun üstesinden geldiğini okur. Birtakım çocuklar terapi ya da
yardım almadan tabiatıyla bu durumu aşar lakin hangi çocuğun bu durumu
bizatihi aşıp aşamayacağını bilinmediği için erken yaşta terapiye
başlanması önerilir.
Böyle bir durumda öncelikle ne yapılmalıdır?
En kısa müddette bir konuşma terapistine kıymetlendirme yapması için
başvurmanızı öneririz. Bu görüşme sonucunda, terapist bunun bir sorun olup
olmadığını, terapiye başlamanın gerekli olup olmadığını size
Ebeveynler çocuklarının konuşmasında bir sorun olduğu vakit bunu
konuşmayı öğreterek aşacaklarını düşünürler. Meğer ki sözler ortaya
çıkmadan evvel oyun oynamak, sıra alarak karşılıklı oynamak, sözel olmayan
bağlantı hünerlerini geliştirmek çok kıymetlidir.
Bunları nasıl geliştirebilirsiniz?
▪ Çocuğunuzla sizinle konuştuğu kadar konuşun. Daha sonra yeni
bakmak gösterin. Gaye, kolaydan başlayarak güç olana gitmektir. Zordan
başlanırsa çocuk zorlandığı için susacaktır.
▪ Çıkardığı seslere ve hareketlerine reaksiyon verin.
▪ Eğlenceli olun.
▪ Konuşmanın işe yaradığını gösterin ve konuştuğu vakit daha çabuk
anlaşıldığını gösterin.
▪ Söz çıkarması için zorlamayın zira evvel sesler gelir.
▪ Söz kullandığı vakit daha çok bir ya da iki söz kullanarak
karşılık verin.
▪ Soruları en aza indirgeyin, kendini sıkıntı söz eden çocuğa soru sorarak
onu sıkıntı durumda sokmayın. Sohbet yoluyla da konuşmasının gelişmesine
yardımcı olabilirsiniz.
???? Çocukların yapması gerekenler;
???? Oyun oynamak, oyun kurmak,
???? Oyuncaklarla aracına uygun oynamak,
???? İrtibat müddetini uzatmak,
???? Eğlenmek,
???? Yeni olaylara ilgi göstermektir.
???? Ebeveynlerin yapması gerekenler;
???? Çocuğu ile sık sık oyun oynamak,
???? Çocuğun irtibat ve hareket yollarına uymak,
???? Beklemek,
???? Vakit tanımak,
???? Bir sonraki adımı göstermek,
???? Sıra almak ve iletişi müddetini uzatmak,
???? Sesler ve mimikler üzere küçük görünen adımlara ahenk sağlamak ve ilgi
göstermek,
???? Eğlenceli olmak,
???? Çocuğunuza, kendinize ve daha fazlasını yapabileceğinize inanmak.
Evde Çocuğunuza Nasıl Takviye Olabilirsiniz?
• Teknolojik aletlerin kullanımını sınırlandırın
Amerikan Pediatri Akademisi, 2 yaş altındaki çocukların teknolojik aletleri
kullanmamasının yararlı olduğunu belirtmektedir. 2 yaş sonrasında ise iki saati
geçmeyecek biçimde kullanılmasını önermektedir. Yapılan araştırmalara göre
teknolojik aletlerle fazla vakit geçiren çocuklarda daha sık konuşma ve dil
sorunları görülmektedir. Zira çocuklar gelişimleri için gerekli olan
aktivitelerden uzak kaldıkları için gelişim alanlarında sorunlar artmaktadır.
Örneğin; sembolik oyun oynamada, irtibat, toplumsallaşma, davranış, bekleme vb.
üzere alanlarda deneyimi olmayan ya da az olan çocuklar gelişim alanlarındaki
eksikliklerinden ötürü sorunlar yaşamaktadırlar.
• Çocuğunuza kitap okuyun
Bu en kolay ve en tesirli tekniklerdendir. Günde on dakika ayırmanız,
okuduğunuz kıssadaki sözlerin fotoğraflarını işaret ederek göstermeniz faydalı
olacaktır. Kitap hakkında az soru-cevap içeren sohbetler etmeniz keyifli
olacaktır. Çocuğunuzun ilgi alanlarına nazaran kitap seçmeniz ilgisini arttıracaktır.
Okuma yazma çağında bir çocuğunuz varsa bir paragrafı onun okuması
gerisinden geleni sizin okumanız hem okumasını geliştirecektir hem de
konuşmasına yararlı olacaktır.
• Bir arada yaptığınız şeyler hakkında konuşun
Yaptığınız bir şeyin arkasındakin ya da yaparken ne yaptığınız hakkında
konuşun. Burada olayları anlatırken, olay sırasına ve sıralamaya dikkat edin.
• Yürüyüşe çıkın ve ne görüyorsanız onun hakkında konuşun
Bırakın evvel çocuğunuz ilgisini çeken şeyler hakkında konuşsun.
Daha küçük çocuklar için;
Etrafında gördüklerini onun için isimlendirin,
Objelerin isimlerini söyleyin,
Hareketleri söyleyin.
Daha büyük çocuklar için;
Söz oyunu oynayın,
Etrafında olup bitenlerle ilgili soru sorun,
Ama daima soru-cevap halinde irtibat kurmamaya itina gösterin,
Sorularınız ve sohbetiniz çocuğunuzun anlayacağı biçimde olur ve bundan
keyif alırsa bağlantı müddeti uzar.
Bunlar hakkında
araştırma yapın, kitaplar ve malzemeler bulmaya çalışın.
Daha küçük çocuklar için,
Birlikte kitap okuyun, fotoğraflara bakın, bağlantı mühletini uzatmaya çalışın.
Daha büyük çocuklar için,
Çocuğunuzun ilgi duyduğu konularak tespit edin, bunun hakkında notlar
alın.
Bu bahisler hakkında kitaplar bulmaya çalışın.
Gidilecek yerler varsa gidin bir arada gezin.
Diğerlerine bu husus hakkında neler bildiğini anlatın, anlatması için teşvik
edin.
#5
• Aile yemekleri
Dikkatinizi dağıtacak teknolojik aletler kapalı ya da sessizde olsun.
Bir bahis seçin, sırayla herkes bu mevzu hakkında konuşsun.
Masadaki objelerin, yiyeceklerin isimlerini sırayla söyleyin.
Çocuğunuz ne hakkında sohbet etmek istiyorsa o mevzu hakkında “sohbet”
edin.
Bu vakit dilimini ailenize ayırdığınız özel vakit haline getirin.
Çocuğunuz konuşurken onu düzeltmek yerine zorlandığı yerde
kullanabileceği sözleri söyleyerek ona dayanak olun, yol gösterin.
Göz kontağı kurmaya, vücut dilinize ve bekleme, sıra alma üzere iletişim
maharetlerine dikkat edin.
• Uzun yönerge vermektense daha kısa ve anlaşılır yönergeler verin.
• Bir sözden iki, üç sözlük cümlelere nasıl geçilir?
Oynarken bir söz söyleyin, buna bir söz daha ekleyin. Bir ya da iki
sözden fazla eklemeyin. Emel, kolaydan karmaşığa gitmektir. Bu daha kısa
müddette daha fazla sonuç verir.
Örnek: Çocuk “tren” diyorsa, “tren gel, mavi tren, büyük tren, uzun tren,
bu tren” diyebilirsiniz. Çocuk “top at” dediğinde “ topu at, yüzlü top at, yeşil
top at, anne top at” diyebilirsiniz.
Bunu yaparken gramer üzerinde durmak için Kusursuz bir fırsatınız olacaktır.
Örnek: Çocuk “park git” dediğinde “parka git ya da parka gittim” diye
düzeltip söyleyebilirsiniz.
• Söz hazinesini geliştirmek kıymetli basamaklardan biridir. En basit
yolu; objeyi işaret edin, gösterin, ismini söyleyin. Tek söz kullanmaya özen
gösterin ki çocuğun başı karışmasın.
#6
Davranış Sorunları ve Geç Konuşma Ortasında bir İrtibat Var Mıdır?
İsteklerini, istemediklerini, hislerini, fikirlerini ve sorularını
aktaramayan ve bunu ne vakit aktarabileceğini bilemeyen bir çocuk davranış
sorunu stantlar. Davranış sorunu iki türlü kendini gösterir. Çocuk ya içine
kapanır, sessizleşir ya da ziyan verici hareketler, ağlama, sonlanma üzere problem
davranışlar stantlar. Her iki durumda da çocuğun toplumsallaşması, arkadaş
edinmesi ve toplum içinde kabul gören davranışları sergilemesi gecikir. Bu
yüzden erken yaşta terapiye başlamak çok değerlidir. Zira erken yaşta
başlanan terapi ile daha kısa müddette daha fazla muvaffakiyet elde edilir.
Çiğdem Buzul, KDT
#7
#8