Sağlık Bakanlığı Hukuk Müşavirliği’nce; Ana Çocuk Sıhhati ve Aile Planlaması Genel Müdürlüğü’ne hitaben yazılan türel görüşte; “Gebe çocuğun; cebir, tehdit, hile yahut iradeyi etkileyen diğer bir nedene dayalı olarak gerçekleştirilen cinsel davranış sonucunda mı yoksa istek ile cinsel bağa dayalı olarak mı mağdur olduğu, gebeliği tespit eden kamu vazifelisi tarafından bilinemeyeceğinden, 18 yaş altındaki resmi nikahı olmayan hamilelerin sıhhat kurum ve kuruluşlarına başvurduklarının tespiti halinde isimli ünitelere bildirimlerinin gerektiği” bildirilmişti.
2009 yılında ise Sıhhat Bakanlığı Hukuk Müşavirliği; “Uygulamada sıhhat çalışanının güvenliği açısından ve riskli hamile gurubuna giren 18 yaş altı hamilelerin takip yaptırmadaki olumsuz sonuçları” nedeniyle mevzuyu tekrar kıymetlendirmiş, görüşünü değiştirmişti. Bu görüşe nazaran; “18 yaş altındaki resmi nikahı olmayan hamileler, kamu sıhhat kurum ve kuruluşlarına başvurduklarında, 15 yaşını tamamlamamış olanların (rıza olsun yahut olmasın) tamamının ve 15 yaşını tamamlamış olanlarda ise cebir, tehdit, hile yahut iradeyi etkileyen rastgele bir emarenin varlığı mevcut ise isimli mercilere bildiriminin gerektiği” kanaatine vardığını belirtmişti.
Burada 15 yaşını tamamlamış çocuklarda lakin cebir, tehdit, hile yahut iradeyi etkileyen bir emarenin varlığı halinde isimli ünitelere bildirimin gerektiği görüşü bildirilmişti. Meğer fizikî ve/veya ruhsal bir travmanın varlığı, çocuğun yaşına uygun ruhsal ve bilişsel, zeka seviyesi olup olmadığı, bedensel ve ruhsal olarak bu etkene karşı kendisini savunup savunamayacağı üzere konulara isimli tıp uzmanı karar vermelidir. İsimli tıp uzmanı da bu kararı verirken, çocuk psikiyatrisi ile gerekirse çocuk cerrahisi ve bayan hastalıkları uzmanından da görüş alarak, gereğinde birkaç görüşme ve muayeneden sonra, multidisipliner ve bütüncül bir yaklaşımla karar verebilir.
Acil şartlarda isimli tıp uzmanlığı olmayan tabiplerin bu kadar kıymetli bir değerlendirmeyi yaparak, isimli olgu bildirimi yapmama halinde insiyatif kullanması, olguların bilimsel bir yaklaşım ve algoritmaya nazaran yönetilememesi, hak kaybı, hatalının cezasız kalması, küretaj seçeneği için vakit kaybedilmesi üzere hem tıbbi hem hukuksal pek çok sıkıntıya, ek mağduriyetlere, en kıymetlisi çocuk istismarının atlanmasına neden olacaktır.
Diğer yandan çocuk istismarını bildirmek yalnızca tabibin vazifesi de değildir. Toplumsal hizmet uzmanı, hemşire vb başka sıhhat işçisi, öğretmen, rehber öğretmen üzere kamu çalışanları hatta rastgele bir vasfı olmayan vatandaşın da bir kabahatin işlendiğine dair bilgisi olduğu durumda bildirim yükümlülüğü ve bildirmediğinde cezai yaptırım kelam bahsidir. Türk Ceza Kanunu bu hususta açıktır:
Suçu Bildirmeme Suçu
Türk Ceza Kanununun 278 inci hususunda, işlenmekte olan bir cürmün yetkili makamlara bildirilmemesi kabahat olarak tanımlanmıştır. Bu kararda öngörülen/yerine getirilmemesi halinde öngörülen yükümlülük, rastgele bir meslek mensubuna ya da güvenlik kuvvetlerine yönelik değil herkes için geçerlidir. Buna nazaran bir hatanın işlenmekte olduğunu ve icrasının devam ettiğini öğrenen kimse, bu durumu kolluk makamlarına, savcıya ya da kanunda belirtilen öbür makamlara bildirmekle yükümlüdür. TCK Unsur 278 – (1) İşlenmekte olan bir hatası yetkili makamlara bildirmeyen kişi, bir yıla kadar mahpus cezası ile cezalandırılır.(2) İşlenmiş olmakla birlikte, sebebiyet verdiği sonuçların sonlandırılması hala mümkün bulunan bir cürmü yetkili makamlara bildirmeyen kişi, üstteki fıkra kararına nazaran cezalandırılır. (3) Mağdurun on beş yaşını bitirmemiş bir çocuk, bedensel yahut ruhsal bakımdan özürlü olan ya da hamileliği nedeniyle kendisini savunamayacak durumda bulunan kimse olması halinde, üstteki fıkralara nazaran verilecek ceza, yarı oranında artırılır.
TCK ayrıyeten hem kamu çalışanlarına hem de sıhhat görevlilerine ayrıyeten hatası bildirme ödevi yüklemiştir. Mevzu ile ilgili başka bir tüzel düzenleme ile mevzu yaptırıma bağlanmıştır. Bu sebeple kamu vazifelisi olan yahut olmayan sıhhat vazifelileri, vazifelerini yerine getirirken yahut mesleklerini icra ederken kabahat işlendiğini “öğrenirlerse” bunu yetkili makamlara bildirmekle ödevlidirler, bildirmedikleri takdirde yerine nazaran TCK 279 yahut 280 inci unsurlarına nazaran cezalandırılmaları kelam hususudur:
Kamu görevlisinin hatası bildirmemesi ile ilgili düzenleme Unsur 279’da yer almaktadır: (1) Kamu ismine soruşturma ve kovuşturmayı gerektiren bir hatanın işlendiğini misyonuyla temaslı olarak öğrenip de yetkili makamlara bildirimde bulunmayı ihmal eden yahut bu konuda gecikme gösteren kamu vazifelisi, altı aydan iki yıla kadar mahpus cezası ile cezalandırılır. (2) Cürmün, isimli kolluk vazifesini yapan kişi tarafından işlenmesi halinde, üstteki fıkraya nazaran verilecek ceza yarı oranında artırılır. İsimli olgu bildirimi/ihbar savcı yahut kolluk makamlarına yapılmalıdır. Bir kamu sıhhat vazifelisi, vazifesiyle temaslı olarak öğrendiği kamu ismine soruşturulması ve kovuşturulması gereken bütün cürümleri yetkili makama bildirmekle ödevlidir. Lakin şikayete bağlı hatalar için kamu görevlisinin bu türlü bir yükümlülüğü bulunmamaktadır. Hangi kabahatlerin soruşturulması ve kovuşturulmasının şikayete bağlı olduğu ilgili ceza kararında gösterilmektedir. Örneğin, taksirle yaralamanın kolay hali ve şuurlu taksirle işlenmemiş nitelikli hallerinin takibi şikayete bağlıdır.
Sağlık mesleği mensubu(doktor, diş hekimi, hemşire vb) ile ilgili düzenleme Husus 280’da yer almaktadır: (1) Vazifesini yaptığı sırada bir hatanın işlendiği tarafında bir belirti ile müsabakasına karşın, durumu yetkili makamlara bildirmeyen yahut bu konuda gecikme gösteren sıhhat mesleği mensubu, bir yıla kadar mahpus cezası ile cezalandırılır.(2) Sıhhat mesleği mensubu tabirinden tabip, diş tabibi, eczacı, ebe, hemşire ve sıhhat hizmeti veren öteki bireyler anlaşılır.
Sağlık mesleklerinin icrası ile ilgili olarak, öldürme, taammüden yaralama, organ ticareti, çocuk istismarı vb üzere hatalarda kamu çalışanı, sıhhat görevlisinin yetkili makamları bilgilendirmesi gerekmektedir. Kamu vazifelisi ya da sıhhat işçisi bildirimde gecikmişse yeniden cürüm işlemiş sayılacaktır. Kanun, bildirimin formu konusunda bir düzenleme öngörmemiştir. Bildirim rastgele bir araçla yapılabilecektir.
Ancak, sıhhat işçisinin bildirim yükümlülüğünü yerine getirdiğini ispatlaması açısından bildirimin yazılı yapılması yerinde olacaktır. Suçu bildirmeme cürmü işleyen kişi ile ilgili takip şikayete bağlı değildir. Hatası öğrendiğinde savcı resen soruşturacaktır. Ayrıyeten kabahat adliye ile ilgili olduğunda fail 4483 sayılı Kanun ile 2547 sayılı Kanunun 53/c bendinde sağlanan himayeden yararlanamayacaktır. Öbür bir anlatımla ister YÖK Kanununa tabi isterse 4483 sayılı Kanununa tabi işçi de olsa sıhhat görevlisinin bu hatası işlemesi halinde soruşturmaya yetkili makam savcılıktır. Soruşturma, savcı tarafından rastgele bir idari müsaade prosedürüne gerek bulunmadan yapılacaktır.
Sonuç olarak yalnızca İstanbul’un bir ilçesindeki hastaneye yılın birinci 5 ayında 115 hamile çocuğun başvurması çok değerli bir meseledir. Gerek bu olguların ferdî olarak faal ve bilimsel bir yaklaşımla idaresi gerekse çocuk yaşta gebelik meselesine daha tesirli geniş ölçekli tedbirler alınması, çocukların bedensel, ruhsal gelişimi ve sıhhatlerinin korunması, hem sıhhat çalışanları hem de toplumun geri kalanının bu hususta farkındalık geliştirmesi acilen sağlanmalıdır.
