Empati

Çocuklar büyüdükçe diğer bireylerle sosyal etkileşimleri artar. Etkileşim arttıkça da kendilerine sınırlar koymayı ve başkalarının sınırlarına saygı duymayı öğrenmeleri gerekir. Ve bu empati gerektirir.

Okul ve aileler olarak çocukların daha fazla empati ve öz farkındalık geliştirmelerine nasıl yardımcı olabiliriz? Empati becerisini kazandırmanın çocuğa katkısı ne olur?

Bunun için önce empatiyi anlamamız gerekir

Empati neden önemlidir?

Bazı ebeveynler için, ayakkabı bağlamayı bile öğrenmeyen çocuk için empatiyi öğrenme fikri biraz saçma görünebilir. Aslında empati becerisi hayattaki tüm becerilerini kazanırken diğer becerilere destek olabileceği, çocukların başkalarının nasıl hissettiğine dair bu farkındalığı geliştirmeye başlayıp, nasıl davranması gerektiğini öğrenebileceği bir beceridir.

Empati sadece başkalarını düşünmekle ilgili değildir. Diğerinin duygu ve düşüncesinin farkında olup kendi sınırlarını koymaya ve korumasına destek olmakla ilgilidir ve bu pratik gerektirir.

Çocukların empati geliştirmesine nasıl yardımcı olunur?

Empati, genelde yetişkinken kazanabileceğimiz bir beceri olarak düşünülür fakat  3 yaşından itibaren çoğu çocuk içgüdüsel olarak ağlayan bir arkadaş için endişe duyduğunda empati kurmak için çabaladığını görürür.

Empati becerilerini geliştirmek için doğru sorular sorun.

Ali oyuncağını elinden zorla aldığında nasıl hissetti sence?

Ya da topunu arkadaşınla paylaşmadığında arkadaşın nasıl hissetmiş olabilir? Eğer sana aynısı yapılsaydı nasıl hissederdin?

Ailelerin ve öğretmenlerin hisleri anlamay yönelik sorduğu sorular empati becerilerinin gelişmesine yardımcı olur.

Empati becerisi geliştirmek için kurallar ve özel alanla ilgili bilgi verin.

İnsanlar kendi bedenlerinden sorumludur ve eğer istemezlerse onlara dokunmanız uygun değildir, tıpkı birinin sana hoşlanmadığınız bir şekilde dokunmasının uygun olmadığı gibi. Bazen sana eğlenceli gelen şeyler karşınızdakine eğlenceli gelmeyebilir. Arkadaşının sırtına atlamak senin için eğlenceli geliyor olabilir ama arkadaşın buna hazır değilse birinizin yaralanması kaçınılmazdır. Ebeveyn ve öğretmenlerin yönerge vermeden önce nedenlerini açıklaması becerinin gelişmesi için gereklidir. 

Sınır belirleme alıştırması yapın.

Sosyal etkileşimler söz konusu olduğunda bir çocuk ne kadar empatik olursa olsun  diğer çocuk agresif olduğu durumlarda sınırları korumak oldukça zordur. Böyle durumlarda çocuğa kendini savunmak için bazı cümle kalıpları öğrenmesini sağlamak öğretmen ve ebeveynlerin sorumluluğudur.

Örneğin, “Ayşe’nin sana sormadan sarılmasından hoşlanmadığınıı anlamasını sağlamanın yolu ne olabilir?” diye sorduktan sonra ona bazı cümle kalıpları öğrenmesini sağlayabilirsiniz. “Lütfen dur.” “Bundan hoşlanmıyorum.” “Şimdi benim sıram.”

Örnekler bulun ve tartışın.

Empatiyi konuşmanın bir parçası haline getirmenin bir başka yolu, iyi veya kötü davranış örneklerine dikkat çekmektir. Örneğin, televizyondaki bir karakter zorbalığa maruz kalıyorsa, şunu sorabilirsiniz: “Diğer çocuklar ona aptal dediğinde nasıl hissetti sence? Birine böyle bir şey demek hiç doğru olur mu? Yerine ne söyleyebilirdi?”

Farklılıkları kucaklamasını sağlayın.

Empati kurmanın bir diğer önemli parçası da çocukların kendilerinden farklı insanlarla düzenli olarak etkileşim kurmasını sağlamak, teşvik etmektir. Farklılıkların kabul edilmesini teşvik eden şeylerden biri, çocuğa kendinden farklı olan çocuklarla oynama fırsatı veren ortamlar sağlamak, empati becerilerini kazanması için zorlanmalarına fırsat vermektir.

Zorla davranış öğretmeyin.

Yetişkinler çocuklar rahat olmadıklarında onları sevecen olmaya zorlamaktan kaçınmalıdır. Birini zorla öpmesini sağlamak veya zorla özür diletmek yerine daha rahat hissedebileceği bir yolu seçmesini önermek, özbenlik gelişimine katkı sağlar.

Çocuğun sınırlarını ciddiye alın ve dinleyin.

Çocuğun size neyin uygun olup neyin olmadığını söylediğinde gerçekten dinleyin ve mümkün olduğunda isteklerini dikkate alın. Her çocuğun sınırları vardır ve sınırlarına saygı gösterilmesi gerekir.