Çapraşık diş ve uyumsuz çene münasebetlerini bir ekip aparatlar yardımıyla düzenlenmesidir.
Süt dişlenme periyodu olarak isimlendirilen okul öncesi yıllarda parmak emme, dudak yeme, ağza yabancı cisim sokma üzere alışkanlıklara bağlı olarak ortaya çıkan sıkıntıların mümkün olduğu kadar azaltılmasına yönelik uygulamalardır. Bu alışkanlıklar süt dişlenme periyodunda ortadan kaldırılırsa iskelet yapıda kalıcı bir bozukluk oluşmadan güzelleşme sağlanır. Bunun için de birtakım ağız içi yahut ağız dışı aygıtlardan yararlanılır.
Karışık dişlenme devri ilkokul çağı çocuklarını kapsar, ağızda hem daimi hem de süt dişlerinin bulunduğu periyottur. bu periyotta vaktinden evvel yahut sonra süt dişlerinin kaybedilmesi alttan gelen daimi dişlere rehberlik edememesi sonucunda birtakım yer darlığı sorunları oluşabilir. Oluşan çapraşıklığın (çarpıklığın) giderilmesi gereklidir. Yeniden bu periyotta başlayıp ergenlik çağının sonuna kadar devam eden çeneler ortası uyumsuzlukların giderilmesi de ortodontinin mevzusudur.
Daimi dişlenme devrinde diş dizlerindeki bozukluklar diş çekimi yapılarak yahut yapılmadan sabit ya da hareketli aygıtlarla düzeltilebilir.
Ortodontik tedavi uygulanma biçimine nazaran sabit ve hareketli ortodonti tedavisi olarak ikiye ayrılır:
- Sabit Ortodonti Tedavisi
Sabit ortodonti tedavisi isminden da anlaşılacağı üzere hastanın çıkartamayacağı sabit apareylerin kullanıldığı ortodonti tedavisidir. Sabit ortodonti tedavisinde dişler üzerine braket olarak isimlendirilen oluklu bir metal (günümüzde porselen braketler de kullanılmaktadır) yapıştırılır. Bu oluktan bir tel geçer. 1 yahut 2 ay aralıklarla bu tel değiştirilir.
- Hareketli Ortodonti Tedavisi
Hareketli ortodonti tedavisi hastanın kendisinin takıp çıkartabileceği apareylerin kullanıldığı ortodonti tedavisidir. Hareketli ortodonti tedavisi daha çok 6-12 yaş ortası çocuklarda uygulanır. Birtakım durumlarda hem sabit hem hareketli her iki ortodonti tedavi formunun de uygulanması gerekebilir.
ORTODONTİK TEDAVİ SIRASINDA DİKKAT EDİLMESİ GEREKENLER
Ortodonti tedavisine başlanmadan evvel ağızdaki tüm çürükler ve dişeti hastalıkları tedavi edilmelidir. Sabit ortodonti tedavisi yahut hareketli ortodonti tedavisi, hangi biçimde olursa olsun, ortodonti tedavisi sırasında ağız hijyenine dikkat edilmelidir. Hareketli ortodonti apareyi kullanılıyorsa, yemeklerden sonra aparey çıkartılıp dişler fırçalanmalıdır. Ortodonti apareyinin hijyenine de tıpkı oranda itina gösterilmelidir.
Sabit ortodonti tedavisinde kullanılan braketler yiyecek artıklarının birikmesi için hayli uygun bölgelerdir. Bu nedenle, yemeklerden sonra ortodontik diş fırçaları kullanılarak, braketler ve teller ortasındaki yiyecek artıkları itinayla temizlenmelidir. Ağız hijyenine dikkat edilmezse, ortodonti tedavisi sırasında çürüklerin ve dişeti sorunlarının oluşması kaçınılmazdır.
Ortodonti tedavisi uzun süren bir tedavidir ve aylık denetimler kelam hususudur. Bu nedenle kişinin ortodonti tedavisi için istekli olması ve randevularını aksatmaması gerekir. Rastgele bir halde kullanılan ortodonti apareyinde kırılma, kopma yahut çıkma meydana geldiğinde, tedavi olumsuz olarak etkilenebileceği için, vakit kaybetmeden ortodonti uzmanına başvurmak gerekir.
Ortodonti tedavisinde pekiştirme tedavisi epey kıymetlidir. Dişlerin aldığı durumu koruyabilmek için pekiştirme tedavisine kesinlikle uyulmalıdır.
- Pekiştirme tedavisi nedir?
Ortodontik tedavi yaklaşık 2 yıl sürer. Dişler düzeldikten çabucak sonra etrafındaki yapılar (periodonsiyum) dişlerin yeni pozisyonuna ahenk sağlayamamıştır. Ayrıyeten kemik dokusu olgunlaşmamıştır. Bu nedenle apareyler çıkarılırsa dişler eski yerlerine dönebilirler. Bunu önlemek için düzelmiş dişleri yapılacak öbür aygıtlarla yerlerinde pekiştirmek gerekir. Tedavinin bu son evresine pekiştirme tedavisi denir. Bu devirde de çocukların dişlerine gereken itinası göstermesi kuraldır.
- Ortodonti (tel tedavisi) hangi yaş guruplarında uygulanabilir?
Dişsel düzeltmelerde yaş sorun değildir. Hasta kaç yaşında olursa olsun tedavi mümkündür. Şayet bireyin kemik yapısında bir düzensizlik kelam konusu ise (iskeletsel) yaş kıymetlidir. Bu durumda işlevsel tedaviye ihtiyaç vardır ki bu tedavi de ergenlik çağına kadar olan müddette yapılır. Ortalama tedavi mühleti 24 ay olmasına karşın bireyden bireye değişir. Yetişkinlerin tedavisi çocuklarınkine oranla biraz daha uzun sürer.
- Ortodontiste ne vakit gitmeli?
Çocuklarda birinci dişlerin (süt dişleri) pozisyonları hakkında çok fazla endişelenmeye gerek yoktur. Bu dişler ortasında bulunan boşluklar, doğal gelişim göstergesidir. Erişkinlerin dişlerindeki üzere sıkı temaslar ileride meydana gelebilecek yer darlığı ve münasebetiyle dişlerde çapraşıklığın (çarpıklığın) göstergesi olabilir. Daimi dişler 6-7 yaşlarında sürmeye başlarlar lakin 7-9 yaşları ortasında, kesici dişler sürene dek pek fazla sorun gözlenmez. Lakin süt dişlerinin tümü daimileriyle yer değişene dek yerinde tutulmalıdır.Çocuklarda çenesel sorunlara erken yaşlarda müdahale etmek gerekirken, yalnızca dişlerin düzensizlik gösterdiği durumlarda tedavi için vakit vardır. Erişkin hastaların da dişleri hareket ettirilebilir yani bu çeşit tedaviler için vakit aşılması kelam konusu değildir. Artan yaşın tedavi mühletini uzatması ve tedaviyi biraz zorlaştırması mümkün olabilir. Tekrar de yaş faktörü dişlerin takviye dokularının sağlıklı olması kadar değerli değildir.
- Ortodontik tedavi (tel tedavisi) yetişkinlere de yapılabilir mi?
Evet. Gelişen teknoloji, çocukken yapılamayan ortodontik tedaviyi yetişkinlikte mümkün kılmakta; kendi düzgün dişleri ile gülümsemesi bireyleri daha keyifli etmektedir. Aslında dişleri ilgilendiren tedaviler çabucak her yaşta yapılabilir; kâfi ki dişler ve periyodonsiyum sağlıklı olsun. Ancak çene kemiklerini ilgilendiren anomaliler ileri yaşlarda lakin ameliyatla düzeltilir.
- Ortognatik cerrahi nedir?
Ortodontik yahut ortopedik tedavi ile dişlerin düzgün sıralanması gerçekleştirilebilir. Çeneler ortası bağlar de bir sona kadar düzeltilebilir. Ama kimi hadiselerde ortodontik tedavi yetersiz kalır. Bu türlü durumlarda bir çene-yüz cerrahı ortodontistle birlikte çalışarak ağır bir anomaliyi cerrahi metotla düzeltebilir. Çok kısa müddette elde edilen estetik sonuç başarılı olmakta ve günümüzde ortognatik cerrahi tedavi gitgide yaygınlaşmaktadır.
- Ortodontik tedavi (tel tedavisi) sırasında dişler nasıl hareket eder?
Diş üzerine yay, tel yahut özel lastiklerle bir kuvvet uygulanırsa kuvvetin istikametinde bir hareket oluşur. Hareket eden dişin önünde süreksiz bir müddet için kemik dokusu yıkımı olur, hareketin aksi tarafta ise yeni kemik dokusu yapılır. Böylelikle yeni yerlerini alan dişler, yeni bir kemik yuvasına da otururlar.
