Temporomandibular eklem (Çene Eklemi) alt çeneyi, baş tasına bağlayan eklemdir. Çene eklemi hastalıkları eklemi oluşturan çene kemiklerini, eklemin kıkırdak yapıdaki diskini ve çiğneme kaslarını ilgilendirir. Toplumun çok büyük bir kısmında görülmekle bir arada, daha sıklıkla bayan hastaları etkilemektedir. Çene eklemi rahatsızlığı olan hastalar çoklukla 20 yaş ile 40 yaş aralığındadır.
Çene eklemi ve çene kaslarına ait hastalıkların tedavisi Ağız, Diş ve Çene Cerrahisinin uğraş alanlarından birisidir.
Tempromandibular eklem (TME), alt ve üst çenenin birleştiği dış kulak yolunun çabucak önünde, şakak kemiğinin altında yer alan şakak çukuru (mandibular fossa) ile şakak kemiği yumrusu (mandibula kondili) ortasında bulunan en oynak eklemlerden biridir.
Çene eklemi alt ve üst çenenin birleştiği bölgede çabucak kulak önünde yer alır ve çene kemiği, kaslar, kıkırdak yapılar, ligamentlerden (çenenin fazla açılmasını kısıtlayan lastiksi bağ dokular) oluşan kompleks bir yapıdır. Çene kaslarının kasılıp gevşemesi ve eş vakitli formda çene ekleminin hareketi sayesinde ağız açılıp kapanır, kişi konuşabilir, bir şeyler çiğneyebilir, esneyebilir.
Çene Eklemi Rahatsızlıklarının Nedenlerinden Bazıları
-
Diş sıkma, gıcırdatma, dudak ısırma, tırnak yeme, uzun periyodik sakız çiğneme alışkanlıkları
-
Çene kaslarının çok yorgunluğu, çok güç kazanması (Bruksizm sonucu)
-
Uzun müddet ağzın açık kalmasına sebep olan diş tedavileri
-
Genel anestezi verilirken çenenin çok derecede açılması ve zorlanması
-
Besinleri tek taraflı çiğneme alışkanlığı
-
Alt ve üst çene dişlerinin eksik olması sebebiyle sırf belli bölgelerle çiğneme
-
Alt ve üst dişlerin birbirleriyle ahenk içerisinde olmaması (Dişsel Çapraşıklıklar)
-
Alt ve üst çene alakalarının yapısal olarak birbirine uyumlu olmaması (İskeletsel bozukluklar)
-
Yanlış uygulanmış, uyumsuzluk, yükseklik üzere meseleleri bulunan diş dolguları ve porselen protezler
-
Eklem bölgesini etkileyen darbeler, yaralanma ve kazalar
-
Çene eklemine baskı yapar stilde çeneye kol dayayarak oturma
-
Uyumsuz yüksek ya da alçak yastıkta yatma sonucu alt çene eklemine baskı
-
Bazı sistemik hastalıklar
-
Psikolojik rahatsızlıklar
Çene Eklemi Rahatsızlıklarının Belirtilerinden Bazıları
-
Diş sıkma ve diş gıcırdatma ve buna bağlı olarak çene bölgesinde yahut yanaklarda bilhassa sabah uyanıldığında hissedilen ağrılar
-
Çene ekleminden kulak, boyun, dişler, hatta burun ve göze hakikat yayılan basınç ve ağrılar
-
Çene hareketlerinde yetersizlik (çeneyi tam olarak açamama, ağız açılırken çenede gıcırdama, takılma, klik sesi, tek tarafa gerçek kayarak açılması olması)
-
Esneme ve/veya yemek yeme sırasında ağzın ağrılı ve güç açılması
-
Yemek yerken ısırmakta ve/veya ön dişlerle lokma koparmakta zahmet çekilmesi, ağrılar
-
Sürekli ya da vakit zaman dişlerin kapanmasında farklılıklar olması (Dişler kapatıldığında üst çene ile alt çene ortasında ara kalması, alt ve üst dişlerin birbirine denk gelerek nizamlı bir kapanış sağlanamaması),
-
Yüzde ağrı ve yorgunluk hissi, şişlik
-
Dişlerin hassas hale gelmesi, aşınması, kırılmalar ve/veya sallantılar oluşması.
Muayene Yöntemleri
-
Hastadan, eklem şikayetleri ile ilgili ayrıntılı hikaye alınması
-
Dişler ve kapanış sisteminin muayenesi
-
Çiğneme kaslarının muayenesi
-
Çene ekleminin muayenesi
Çene eklemi bozukluklarında teşhis için muayene ile birlikte kimi yardımcı testler de kullanılabilir. Ayrıyeten klasik yahut bilgisayarlı tomografi ve manyetik rezonans görüntüleme de kullanılabilir.
Muayene kademesinde en kıymetli nokta, çene eklemi rahatsızlığının altında yatan faktörün yani etkenin belirlenmesidir.
Nitekim cerrahi teşebbüsler dışında ekleme yapılan neredeyse tüm tedaviler semptomatik (belirtilere yönelik) tedavilerdir.
TME Tedavisi
-
Semptomların (Belirtilerin) tedavisi
-
Altta yatan nedenin tedavisi
-
Hazırlayıcı faktörlerin ortadan kaldırılması
-
Patolojik tesirlerin tedavisi
Tedavi Seçenekleri
-
Hasta eğitimi ve hami tedavi
-
Splint tedavisi
-
İlaç tedavisi
-
Çiğneme kaslarına BOTOX uygulamaları
-
Egzersizler
-
Fizik tedavi
-
Manipülasyon
-
Psikiyatrik destek
-
Geç kalınmış olaylarda ileri tedaviler (Cerrahi vs.)
Tedavinin temel maksadı, çene eklemi içindeki basıncın düzenlenmesi ve olağan çene işlevlerinin sağlanmasıdır. Çene eklemi rahatsızlıklarında tedavi için rahatsızlığa neden olan bölgesel etkenlerin düzeltilmesi (gerekli diş tedavileri), çene eklemine gelen çok kuvvetlerin ortadan kaldırılması için dental plak uygulaması, diskle ilgili bozukluklarda artrosentez olarak isimlendirilen eklem içi enjeksiyonlar uygulanabilir.
Ortopedik aparey (splint) kullanımı da mevcut tedavi prosedürleri ortasındadır. Bu noktada hastanın aşikâr tedbirleri alması, tekliflere uyması ve kendini muhafazası çok kıymetlidir.
Hastanın tedavi sırasında uyması gereken noktalar şöyle sıralanabilir;
-
Dişlerini uygun muhafazalı, ağız ve diş sıhhatine itina göstermeli,
-
Çene durumuna dikkat etmeli,
-
Yumuşak besinler tercih etmeli,
-
Sakız çiğnememeli,
-
Ön dişler ile sert besinler ısırmaktan kaçınmalı,
-
Ağız açıklığını muhakkak ölçünün üzerinde açmamalı, çenesini desteklemeli (Örn. Esnerken)
-
Hekimin önerdiği çene idmanlarını yapmalı,
-
Ağrı için tıbbi tedaviye uymalı,
-
İlaçlarını tertipli almalı,
-
Eğer uygulanmışsa splintini mutlak sadakat ile nizamlı takmalı.
