Dil, irtibat sağlama aracı olarak kullanılan, sesler, işaretler (semboller) ve sözcükler üzere temel üniteleri olan bir sistemdir (Baykoç, 1986: 90). Lisan bir mutabakat aracıdır ve temelde beşerler ortası bağlantısı sağlar. Bununla birlikte lisan, sadece bir iletme aracı olmakla kalmaz, iletimin şahsen kendisi haline gelerek, beşere kozmosu açar (Poyraz, 1995: 11). Lisan, çocuğu egosundan uzaklaştırıp, onun toplumsal bir kişi olmasını sağlayan, kendisini denetim ve takip ettirebilen, kanılarını, hislerini ve davranışlarını yavaş yavaş öğretebilen ve kendini inançlı hissetmesine yardım eden bir davranıştır. Lisan gelişimine ait incelemeler çağdaş çocuk psikolojisi araştırmaları ortasında en heyecan verici ve ağır olan çalışmaları oluşturmaktadır. Zira, çocuğun lisana ait yeteneklerinin gelişimi akıl almaz bir süratle gerçekleşmektedir. Tüm kültürlerdeki çocukların çabucak hepsi birinci sözcüklerini ortalama olarak 12-18 ay dolaylarında söylerler. Dört yaşına geldiklerinde çoğunluğu âlâ düzenlenmiş cümleler kurarlar, hatta vakit zaman kanılarını sürpriz sayılacak kadar karmaşık cümlelerle tabir edebilirler. Lisanın yapı taşları sözcüklerdir. Ama her sözcük fonem (phonemes) ismi verilen lisanın ilkel seslerinden oluşur. Her çocuk, evvel bu sesleri çıkarmayı öğrenir. Örneğin, “b” ve “m” seslerini öncelikle çıkarır. Lisan yeteneğinin gelişimi tertipli bir sıra izler. Çocuklar üzerinde yapılan lisan gelişimi araştırmaları, konuşmanın birinci öğrenildiği devirlerde çabucak tüm dünya çocuklarının temelde birebir gramer kurallarını kullandıklarını ortaya koymuştur (Yavuzer, 1998: 46). Lisan, fikirleri, hisleri, tavırları, inançları, paha yargılarını anlatmada ve öğrenmede, görüp algılanan, yaşanan olaylarla ilgili bilgileri, kültür birikimini aktarmada kullandığımız bir araçtır. Bütün bunlar lisanın, çocuğun bilişsel ve toplumsal gelişiminde ne derece kıymetli bir yer kapsadığını ortaya koymaktadır. Toplumsal yapının ve kültürün aktarılması büyük ölçüde lisana dayandığı üzere, kavram oluşumu, düşünme, bağlantılar kurma, sorun çözme üzere alanlarda da lisan gelişimi ve bilişsel gelişim karşılıklı etkileşim içinde ilerler. Lisan, çocuğun öğrenmesinde çok değerli bir etmendir. Bu nedenle çocuğun lisan gelişimine okul öncesi yaşlarda ehemmiyet verilmeli ve lisan gelişimini 4 destekleyici ortam ve şartların doğurulması gereklidir. 2-6 yaş ortasındaki 113 devrin lisan gelişiminin en ağır olduğu yıllar olduğu göz önüne alındığında, okul öncesi çocuk gelişimi programlarının ehemmiyeti daha bariz bir halde ortaya çıkmaktadır (Fişek ve Yıldırım, 1983: 44). Lisanın gelişmesinin, makul oranda olgunlaşma ile yakından bağlantısı olduğu üzere, öğrenme ile de sıkı bir bağı vardır.
Dilin harekete geçmesi, yani kelamlı yahut yazılı tabire dökülebilmesi için vücudun bir çok organları ortasında birbirleriyle uyumlu ve kâfi ölçüde işbirliğine muhtaçlık vardır. Lisanın gelişmesi kişinin şu beş işi becerebilecek duruma gelmiş olması ile kendini gösterir.
Bunlar;
a) Mana taşıyan kelamların seslerini çıkaracak güçte olmak,
b) Eşya, durumlar ve bunların söz ettiği manalar ortasında çağrışımlar yapabilmek,
c) Oluşan kelamların manasını bilmek ve yerinde kullanabilmek,
d) Sözlere eklenen ekleri bilip kullanabilmek,
e) istenen tabirlere uygun cümleler kurabilmektir.
Konuşma, çocuklar tarafından doğumdan sonra vaktin içerisinde ve etraf ile etkileşim sonucunda sınama-yanılma ve taklit üzere metotlarla öğrenilir (Yavuz, 1991: 68-69). Lisan gelişimi ile motor gelişim ortasında da paralellikler vardır. Çocuğun birinci sözlerinin ağzından çıktığı çağ ile yardım almadan oturabildiği çağ birebir vakte rastlar. Çocuğun cümle kurmada erken bir gelişim göstermesi de, büyüklerinden gördüğü sevgi ve şefkat üzere duygusal öğelere bağlıdır (Arthur, 1979: 480). Konuşmada zihinsel hazırlık motor hazırlıktan sonra gelir. Konuşmaya hazır oluş çoğunlukla 12-18 aylık çocuklarda görülür. Bu periyoda ‘öğretilebilir evre’ ismi verilir (Yavuzer, 1998: 99). Lisan gelişimi bir bakıma zihin gelişimidir. Zira algı, bellek, imgelem üzere zihin yetenekleri gereği üzere gelişip çalışabilir hale gelmeden lisan de gelişemez. Bu nedenle zekanın geliştiği yıllar, lisanın de geliştiği yıllardır (Binbaşıoğlu, 1995: 134). Lisan gelişiminde birinci yaşların büyük değeri vardır. Bu yaşlarda yapılan lisan yanlışlıkları, ileri yaşlarda kolay kolay düzeltilemez. Bebeğin, hem konuşma organlarının olgunlaştığı, hem de etraftan gelen tesirlerin “en uygun” (optimum) olduğu ve temel irtibat hünerlerinin yeterli bir biçimde yerleştiği yaş 3. yaştır. Anaokulu çağına gelen birçok çocuğun kullandığı tümce yapılarının yarısı, yetişkin ölçütlerine uygundur. (Binbaşıoğlu, 1995: 129).
