15 Ekim 1978’de (yani yaklaşık 40 yıl önce) Paris UNESCO meskeninde ilan edilen Hayvan Hakları Üniversal Bildirisi’ne nazaran; ‘‘…Bütün hayvanlar hayat önünde eşit doğarlar ve birebir var olma hakkına sahiptirler. Bütün hayvanlar hürmet görme hakkına sahiptir. Bir hayvan tipi olan insan, öbür hayvanları yok edemez. Bu hakkı çiğneyerek onları sömüremez. Bilgilerini hayvanların hizmetine sunmakla vazifelidir. Bütün hayvanların insanca gözetilme, bakılma ve korunma hakları vardır. Hiçbir hayvana berbat davranılamaz, acımasız ve zalimce hareket yapılamaz. Hayvanlardan insanların cümbüşü olsun diye yararlanılamaz, hayvanların seyrettirilmesi ve hayvanlardan yararlanılan şovlar hayvan onuruna karşıttır. Hayvanları müdafaa ve savunma kuralları, hükümet seviyesinde temsil olunmalıdır. Hayvan hakları da insan hakları üzere kanunla korunmalıdır…’’
Her şeyden evvel yasalar hayvanlara karşı gerçekleştirilen kabahatleri sahipli ve sahipsiz hayvan tarifi yaparak kanun önünde haklarını eşit tutmamaktadır. Lakin bundan daha kıymetli olan konu ise hayvanların hakka sahip olması değil fakat eşya statüsünde haklara husus olabilmesidir.
Örneğin TCK’nun 151. unsurunda “Haklı bir neden olmaksızın, sahipli hayvanı öldüren, işe yaramayacak hale getiren yahut pahasının azalmasına neden olan kişi ” mağdurun şikayeti üzerine dört aydan üç yıla kadar mahpus yahut isimli para cezası ile cezalandırılır. Hayvan, bu maddede, mala ziyan verme cürmünün konusu olarak değerlendirilmiştir. Bu hareket sahipsiz bir hayvana karşı gerçekleştirildiğinde ise ‘‘mala karşı işlenen’’ bu cürüm bile oluşmayacak, kabahat sayılacaktır.
5199 sayılı Kabahatlar Kanunu’na nazaran süreç yapılacak ve kamu vicdanını yaralayan en fazla taksitle para cezasına dönüşecektir. Kelam konusu yasa ile ilgili düzenleme ivedilikle gerçekleşmeli daha da değerlisi bu tipten hatalıların kabahat tekrarına yönelik izlenmeleri bakımından sabıka kaydı getirilmesi gerekmektedir. Burada haklarını savunamayan canların haklarının korunması dışında, ileride beşere karşı da gerçekleştirilebilecek şiddet davranışının önlenebilmesinin halk sıhhatini da ilgilendiren bir husus olduğu bilinmelidir.
Geçtiğimiz günlerde gerçekleşen kamera kayıtları ile şahit ve travmatize olduğumuz sarhoş bir erin yavru kediye azap ve eziyeti, AVM’de doğduğu topraklardan çok uzakta, sentetik, kapalı bir ortamda mahpus tutularak sergilenen Serval kedisi, köpeği tekmeleyen paklık personeli, sanal medyada sıkça yer alan jenerasyonu tehlikede ırklardan vaşak, karakulak kedilerini öldürüp, poz verenler, ülkemizde az bulunan Flamingo kuşlarını bulup boğazını kesenler, davası hala süren kafatası kırılana, beyin kanaması geçirene kadar demir çubukla dövülen sempatik köpek Cindy, spor! emelli avlanan hayvanlar… kuşkusuz hepimizi üzdü, üzüyor.
Bu bireylerin değerli bir kısmının tespit edilememesi tespit edilenlerin ise taksitle ödenebilen para cezaları ile hür kalmaları, kamuoyu vicdanını yaraladı. Elbette ki kanunun öngördüğünden farklı cezalar verilemiyor, bu bahiste yavru kediye eziyet eden ere hukuk çerçevesinde verebildiği cezaya ilaveten AYM’ne itiraz eden hakimin, ordu disiplin kuralları çerçevesinde ere en ağır cezayı veren ordu mensubunun yaklaşımı takdire şayandı.
Ancak bu noktada unutulmaması gereken hayvanların en temel hakları olan, eziyet görmeden doğal ortamlarında yaşama, kuşağını sürdürme, beslenmesinin vb sağlanması, buna pürüz olan şahıslara verilecek caydırıcı yaptırım ve cezaların bir an evvel yasalaşması, hayvanların yasal haklarının hakkaniyetli bir halde korunmasıdır. Hayvan hakları bağlamı dışından bakıldığında dikkat çekilmesi gereken bir başka bahis; rastgele bir canlıya bu tipten eziyet, azap üzere şiddet davranışları gösteren bireylerin çocuğa, bayana, kendinden güçsüze gerçekleştirebileceği mümkün şiddet bakımından izlenmesi, tekrarlayan şiddet davranışlarının öngörülmesi ve engellenmesinin hepimizi ilgilendiren bir toplum sorunu olduğudur.
