Hidrosefali

Hidrosefali, beyindeki normal sıvı olan beyin omurilik sıvısının (BOS) birikmesi sonucunda oluşan bir durumdur. Beyin omurilik sıvısı, beyin odacıklarında (ventriküllerde), beyin çevresinde ve omurilik kanalında bulunan bir sıvıdır ve beyin dokusunu korur, besler ve denge sağlar. Ancak hidrosefali durumunda, bu sıvının normal şekilde dolaşımı engellenir ve beyin odacıklarında birikir ve bu odacıklar genişler (ventriküler dilatasyon). Sıvı kafatasının dışına tahliye olamadığı için beyin içinde tansiyon artar ve beyin işlevleri bozulduğu için hidrosefali belirtileri ortaya çıkar.

Hidrosefali Nasıl Oluşur?

Beyinde 4 adet karıncıktan (2 yan ventrikül, üçüncü ve dördüncü ventriküller) oluşan birbirine bağlı bir beyinomurilik sıvısı tahliye sistemi vardır. Beyin omurilik sıvısının(BOS) çoğu beyindeki yan karıncıklarda koroid pleksus dediğimiz kadifemsi organdan ve bir kısmı beynin kendisi tarfından üretilir ve beynin ortasında konumlanan üçüncü karıncığa aktarılır. Buradan aquaduktus dediğimiz (aquaductus Sylvii) kanalla beyincik içindeki 4. karıncığa ve oradan hem beyin yüzeyine hemde omurilik içine tahliye edilir. Daha sonra BOS beyin yüzeyinde emici vantuzlar tarafından emilerek toplar damarlar içine çekilir. Bu devridaim süreci kalp atımıyla senkronizedir ve 24 saat devam eder. Erişkin insanda beyinde üretilen günlük BOS miktarı 400-500 cc kadardır. Bu tahliye sistemi aksadığı zaman karıncıklar BOS birikimi nedeniyle genişlerken beyin dokusu içindeki basınç artar ve kafaiçi basıncı artışı sendromu ( KİBAS) oluşur. Bu duruma hidrosefali denir. Örneğin, bir kanama, tümör, enfeksiyon veya doğuştan gelen yapısal bir bozukluk gibi nedenlerle bu akış engellenebilir ve hidrosefali gelişebilir. Hidrosefali beyinde basınç artışına ve beyin dokusunun zarar görmesine neden olur. Hidrosefalinin oluşumunda birçok faktör rol oynayabilir. Bunlar arasında doğuştan gelen yapısal anormallikler, enfeksiyonlar (menenjit gibi), beyin kanaması, tümörler, beyin travmaları ve bazı nörolojik hastalıklar sayılabilir. Hidrosefali, her yaşta ortaya çıkabilir, ancak genellikle bebeklik ve çocukluk döneminde başlar. Çocuklarda ve ileri yaşta en sık hidrosefali sebebi beyin kanamalarıdır.

Hidrosefali Türleri

Hidrosefali farklı tiplere ayrılabilir. İki ana türü vardır: iletişimli (non-obstrüktif) hidrosefali ve tıkalı (obstrüktif) hidrosefali. İletişimli hidrosefali durumunda, beyin omurilik sıvısı normal şekilde dolaşımını sürdürür, ancak emilimi azalır veya bozulur. Menenjit sonrasında bu tür hidrosefali gelişir. Tıkalı hidrosefali durumunda ise beyin omurilik sıvısının karıncıklar arasında akışı bir tıkanıklık nedeniyle engellenir. Tümörler genelde bu tür bir hidrosefaliye sebep olur. Belirtiler Hidrosefali belirtileri yaşa ve gelişme hızına bağlı olarak değişebilir. Bebeklerde belirtiler arasında kafa çevresinde hızlı artış, gerilmiş bıngıldak (fontanel kabarıklığı) huzursuzluk, kusma, göz hareketlerinde anormallikler, baş ağrısı, yorgunluk ve motor becerilerde gerileme yer alabilir. Çocuklarda ve yetişkinlerde ise belirtiler arasında baş ağrısı, bulantı, kusma, dengesizlik, görme sorunları, hafıza sorunları, koordinasyon eksikliği ve davranış değişiklikleri yer alabilir. Erişkinlerde kanamalardan sonra gelişen hidrosefali aciliyet arzeder ve hızlı tedavi edilmezse öldürücü olabilir. Ama hidrosefali genellikle yavaş ilerleyen ve baş ağrısıyla dikkat çeken bir hastalıktır. Hidrosefali ilerledikçe görme sorunları eklenebilir ve genelde hidrosefali başladıktan 3 hafta sonra başlar. Bazen her iki gözde bazen tek tarafta bulanık görme ile başlar. Bunun sebebi optik sinir (göz siniri) ödemidir. Bu süreçte hidrosefali acilen tedavi edilmedilir. Optik sinir ödemi göz dibi muayenesi yapılarak ayrıntılı değerlendirilmelidir. Tedavi edilmeyen hastalarda optik sinir ödemi optik sinir atrofisine dönüşür ve kalıcı görme kaybıyla sonuçlanır. Yaşlılarda hidrosefali genelde yavaş seyreder ve yıllarca belirti vermeyebilir. Zamanla başağrısı, dengesizlik, hafıza kaybı ve idrar tutamama şeklinde şikayetler oluşturur.

Tedavi

Hidrosefali tedavisi genellikle cerrahi müdahaleyi içerir. Ameliyatla, beyin omurilik sıvısının normal akışını sağlamak için bir drenaj sistemi yerleştirilir. Bu sistem, beyin omurilik sıvısını fazla biriken alandan başka bir bölgeye ve genellikle karın içine tahliye eder. Bu tahliye sistemleri genellikle şant adı verilen ince bir tüp ve sifon görevi gören bir valf (vana içerir. Shant sistemleri, beyin omurilik sıvısının düzenli bir şekilde akmasını sağlar ve böylece hidrosefali belirtilerini hafifletir. En sık kullanılan şant sistemleri ventrikuloperitoneal şant adı verilen beyinomurilik sıvısını beyin içinden karın boşluğuna tahliye eden sistemdir (ventriküloperitoneal şant). Hidrosefali vakalarının bazılarında ameliyat gerekmeyebilir ve tedavi ilaçlarla veya diğer yöntemlerle yönetilebilir. Tedavi seçenekleri, hidrosefalinin nedenine, yaşa, belirtilerin ciddiyetine ve diğer faktörlere bağlı olarak değişebilir. Ayrıca değişik özelliklerde olan birçok şant markası ve mekanızması vardır. Bu nedenle, hidrosefali teşhisi konmuş bir birey için en uygun tedavi planını belirlemek için bir uzman ile görüşmek önemlidir