Horlama ve Uyku Apnesi

Horlama Nedir?

Ağız ve burun gerisindeki hava yolunda darlık olduğunda ortaya çıkan gürültü biçimindeki sese horlama denir.

Horlama ve Uyku ApnesiUyku Apnesi Hastalığı Nedir?

Obstrüktif uyku apnesi, uyku sırasında teneffüsün bir müddet için durması ve bu sırada bedenin teneffüs için çok efor göstermesidir (Uykuda Tıkanma, Soluksuz ve Oksijensiz Kalma). Horlamanın en ağır formu olan bu hastalıkta şiddetli horlama, nefessiz kalınan bir devirle kesilir. Bu sırada teneffüs tam durur. Kişi uyurken, teneffüsün orta ara durup, tekrar başlaması saatte 5 den fazla yahut 10 saniyeden uzun vadeli ise, kalp ve beyin başta olmak üzere, bedenin pek çok sistemi olumsuz etkilenir, mevt riski artar.

Horlama ve Uyku Apnesi Nedenleri

Uyku sırasında, üst teneffüs yolunu oluşturan burun, yumuşak damak, küçük lisan ve lisan kökü üzere yapılar, birleştikleri bölgede (yutak), birlikte ya da farklı başka hava yolunu daraltabilir yahut kapatabilir. Uyku boyunca, yutak bölgesinde meydana gelen hava yolu daralması, hava akımı suratını arttırır. Dar bir pasajdan süratle geçen hava, üst teneffüs yolunun takviyesiz dokularını (yumuşak damak, küçük lisan gibi) titreterek gürültülü sesler (horlama) ortaya çıkarır. Hava yolunun daralması ve tıkanmasının uyku apnesi ve horlamada temel neden olduğu söylenebilir. Uyku apnesi ve horlamada anatomik faktörler çok kıymetlidir.

1- Anatomik yumuşak dokuların gevşemesi, sarkması Birden fazla olguda bu daralma ve/veya tıkanma lisan kökü kısmında meydana gelmektedir; lisan yutağa hakikat kaydığı vakit tıkanma yahut daralma meydana gelir. Gevşek kaslar sırt üstü yatınca lisanın boğaz gerisine gerçek kaymasına mani olamaz. Bu olay alkol ya da ilaç alarak gevşemiş birinin uykusunda kas denetiminin kaybolması ile de ortaya çıkabilir. Kimi insanlarda uykunun derin fazında gevşemeye bağlı olarak da horlama görülebilir.

2- Boğazdaki dokuların çok büyük olması Büyük bademcik ve geniz eti çocuklarda en sık rastlanan horlama nedenidir. Şişman insanlarda kalın boyun dokusu sebep olarak gösterilebilir. Kist ve tümörler de ender olarak horlamaya neden olabilir. Yumuşak damak ve küçük lisanın çok sarkık ve uzun olması boğaza yanlışsız hava yolunu daraltır ve horlamaya neden olur.

3- Kimi şahıslarda boğazın doğuştan dar yapıda olması

4- Öteki faktörler

Burundan, ses tellerine kadar üst hava yolunu daraltan bütün sorunlar (alerjik nezle, burun kemiğindeki eğrilikler, sinüzit, alt ve üst çenedeki yapısal anormallikler) horlamaya sebep olabilir. Burun tıkanıklığı olan kişi havayı almak için genizde çok vakum yaratır. Bu vakum boğazda kollabe olabilen dokuları hava yoluna gerçek çeker. Böylece burun açık iken horlamayan bireyde horlama görülmeye başlar. Bu durum neden kimi insanların yalnızca alerjik periyotlarda yahut grip, sinüzit olduğu vakitlerde horladığını izah etmektedir. Burun deformasyonları bu tip burun tıkanıklığı nedenleri olarak bilinir. Deviasyon burun orta bölmesinin yan taraflara taşması olarak tanımlanır. Burun içi deformasyonları içinde en sık rastlanılanıdır. Bademciklerin olağandan büyük olması ve geniz eti bulunması daha çok çocuklarda görülen uyku apnesinin nedenidir; lakin bazen erişkinlerde de sorumlu olabilir. Çocuklarda erişkinlerden farklı olarak uyku hali ve güç eksikliği yerine, dikkat eksikliği ve hiperaktivite görülür. Bu nedenle ADHD (Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu) tanısı alan ve ilaç tedavisi planlanan tüm çocuklar uyku bozuklukları açısından değerlendirilmelidir. ADHD tanısı alan çocukların % 25’inde altta yatan temel sorun uykuda teneffüs bozuklukları, periyodik kol bacak hareketleri ve huzursuz bacak sendromudur.

Görülme Sıklığı

Normal erişkin insanların en az %45’i vakit zaman horlamaktadır. %25’i daima olarak horlamaktadır. 35 yaşını aşmış erkeklerin % 35’i aralıklı ya da yatış durumuna bağlı olarak horlamaktadır. Çok kiloya, kısa-kalın-geniş bir boyun ve kuvvetli çiğneme kas yapısına sahip, orta yaş üzeri, sigara ve alkol kullanan bireylerde görülme mümkünlüğü hayli fazladır. Boyun etrafının, yani gömlek yakası numarasının erkeklerde 43 cm’den, bayanlarda 40 cm’den fazla olması uyku apnesi için risk yaratır. Horlama ve uyku apnesi, erkeklerde bayanlardan yaklaşık iki kat daha yaygındır. Bunun sebebi erkeklerde yağ birikiminin bedenin üst kısmında, bilhassa de boyun bölgesinde, bayanlarda ise çoğunlukla bedenin alt kısmında olmasıdır. Bununla birlikte, olağan kilolu bireylerde de uyku apnesi ve horlama gelişebildiği bilinmektedir. Alkol, sakinleştirici ve uyku ilaçlarının kullanımı boğaz kaslarının uyku sırasında gevşemesine ve sarkmasına neden olabilir. Bayanlarda menopoz sonrası periyotta görülme sıklığı artmaktadır. Yüklü olarak 40 yaş üstünde görülmekle birlikte bebeklikten itibaren her yaşta rastlanabilen bir sorun olduğu akıllardan çıkarılmamalıdır.

Belirtiler

-Şiddetli horlama -Kalp şikayetleri ve yüksek tansiyon -Sabah baş ağrısı -Psikolojik problemler, depresyon -Yorgun uyanma -Uykusuzluk, gün içinde daima yorgun olma -Uykuda çok terleme -Ağız kuruluğu ve boğaz ağrısı ile uyanma -Aşırı ve süratli kilo alma -Solunum zahmeti ile uyanma -Cinsel isteksizlik -Gündüz uyuklama, performans düşüklüğü -Konsantrasyon zahmeti -Düzensiz ve konforsuz uyku -Sık idrara çıkma, bedenin su kaybetmesi -Uyku sırasında teneffüs duraklamasının diğerleri tarafından gözlenmesi

Uluslararası Uyku Vakfının 2002 anket sonuçlarına nazaran, uyku apnesi hastalarının en yaygın şikayeti, gün içerisinde çok uykulu olma hali, ağır horlama ve sık sık uyanma ile karakterize bölünmüş uykudur. Bu türlü bir uykunun sabahında, hastalar çoklukla baş ağrıları, gece boyunca süren diş sıkma ve diş gıcırdatma nedeniyle çene kaslarında ve çene ekleminde ağrı ve mide bulantılarından şikayet ederler. Öteki şikayetler ise, entellektüel bozulma, dikkat dağınıklığı, beynin daha az çalışması, sonlu davranışlar, etraflarındaki beşerlerle tartışmaya, oburluk yapmaya yatkınlık, depresyon ve şiddetli zahmet, karamsarlıktır. Meslek kazaları, çalışma performansının olumsuz etkilenmesi ve verimliliğin azalması, kaydedilmiş başka yakınmalardır. Uyku sırasında huzursuzluk ve istemsiz bacak hareketleri de kelam hususudur. Kişi uyku sırasında tüm bunlar olup biterken uykusunun çok kısa bir periyodunda derin uyku fazına geçebilir. Gerçek dinlenme ise yalnızca derin uyku fazında mümkün olduğundan, dinlenmeden geçen gecenin gündüzü uykulu, yorgun ve verimsiz olur. Gündüz her fırsatta uyuklamalar görülür. Bu tip şahıslar çoklukla öğlen ortalarında oturur konumda uyuklarlar. Bilhassa konsantrasyon zahmeti olacağından, dikkat gerektiren işler yaparken dalgınlık ve uyuklamalar olabilir. Münasebetiyle otomobil kullanırken kaza yapma riski çok artmıştır ve sık trafik kazası yapmak hastalığın sık görülen belirtileri ortasında yer alır. Bundan da anlaşılacağı üzere horlama ve uyku apnesi hastalığı yalnızca kişinin kendisini ve uyku arkadaşlarını değil, toplumun öteki şahısları için de kapalı riskler içeren bir hastalıktır.

Olumsuz Etkiler

Sağlık Açısından;

Beyin Felci -Alzheimer
Yüksek Tansiyon -Taşikardi
Kan Damarları Hasarı -Kanser Riski
Aritmi -Kronik Göğüs ve Teneffüs Hastalıkları
Kalp Yetmezliği -Uykuda Kalp Durması ve Ani Ölüm
Erkeklerde İktidarsızlık -Bayanlarda İdrar Kaçırma
Depresyon ve Ruhsal Bozukluk
Tekrarlayan ve Geçmeyen Üst Teneffüs Yolu Enfeksiyonları

Uyku apnesi ve horlamanın kıymeti, apne sırasında kan oksijen seviyesindeki azalmanın uzun devirde hipertansiyon, kalp hastalıkları ve akciğer hastalıklarına yol açabilmesi yahut daha fazla oranda risk oluşturmasıdır. Nefes alamama müddetinde kan oksijen düzeyinin düşmesi, kalp atım sayısını arttırmaktadır. Oksijen düzeyindeki düşüklük devam ettikçe de atımlar daha da hızlanmaktadır. Kan basıncındaki bu artış boynun her iki yanında bulunan kan damarlarının çeperlerinin iç yüzeyinde hasara neden olmaktadır. Hasar olan bölgelere kolesterol, yağ ve kalsiyum yapışması ve kalsifiye plakların birikmesi, beyne kan akışını bloke etmeye başlar. Uzun periyotta uykuda felç üzere ağır hasarlar olabilir. Kandaki oksijen düzeyi fikir ve kalp kanı daha çok pompalamak zorunda kalır. Sonuç olarak kalbin yükü artmış olduğundan bir müddet sonra kalp ritmi bozulurken (aritmi), yıllar içinde yüksek tansiyon ve kalp büyümesi meydana gelebilir. Uyku apnesi ve horlamalı bireyde hava geçişi aksar. Ciğerlere daha az hava girmesi durumu olan oksijensizlik gelişir. Hasta oksijen alamadığından karbondioksit tehlikeli kan kıymetlerine ulaşır. Diğer bir deyişle; kan oksijen kıymetlerinde düşme, kan karbondioksit düzeyinde artmaya neden olmaktadır. Bu durum, göğüs eforunu arttırır. Böylece akciğerin uzun devir içinde zorlanmasına, kısa periyotta ise çabuk yorulmasına sebep olur. Teneffüs düzensizlikleri ve üst ya da alt teneffüs yolu rahatsızlıklarına yol açar. Oksijen alımının azalmasıyla bağışıklık sistem baskılandıkça fırsatçı bakteriler, viral ve parazitik enfeksiyonlara (örneğin hastalarda daha sık ve şiddetli soğuk algınlığı, nezle ve gribal enfeksiyonlar görülmektedir) daha yatkınlık artar. Oksijen yetersizliği hayatı tehdit eden kanser üzere daha büyük rahatsızlılara da öncülük etmektedir. Zira kanser üzere rahatsızlıklar ve öbür bir çok enfeksiyonlar oksijence güçlü ortamlarda yaşayamazlar.

Sosyal Açıdan;

Beynin Az Çalışması -Uykusuzluk
İşe Gelmeme -İşi Kaybetme Riski
Konsantrasyon Zahmeti -Cinsel İsteksizlik
İş Randımanı ve İş Gücü Kaybı -Üretimde Azalma
Kaza Kayıpları (İş Kazası, Trafik Kazası) -Tıbbi Gide
Depresyon ve Hayatın Tatsızlaşması
Eşler Ortası Sorunlar ve Keyifli Evliliklerin Yıkımı
Sosyal ve Ruhsal Bağlarda Bozulma ve Gerileme

En tehlikelisi de trafikte araç kullanırken yaşanan sorunlardır. Bu şahıslar uyumadan uzun mühlet araç kullanamazlar. Bilhassa akşam üstü ve gece otomobil kullanırken büyük düşünce çekerler. Trafik kazalarının nedenlerinin başında direksiyon başında uyuklama gelmektedir. Horlama ve Uyku Apnesi Önemli Bir Hastalıktır! Acil tedavi gerektiren hayati bir hastalıktır.

Horlama ve Uyku Apnesi Testi
1) Birtakım geceler horladığınız söyleniyorsa
2) Yorgun olduğunuz geceler horladığınız söyleniyorsa
…hastalığın başlangıç safhasında olabilirsiniz. Kolay tedbirlerle hastalıktan kaçınabilirsiniz.

Erişkin horlayan bireyler için Kolay Önlemler

İyi bir adele tonusu kazanmak için sportif bir hayat biçimi seçilmeli;
Kilo verilmeli
Uyku ilaçları, sakinleştirici ve antihistaminik denilen alerji ilaçları uykudan evvel alınmamalı
Uykudan 4 saat evvel alkol almaktan sakınmalı
Uykudan 3 saat evvel ağır yemekten sakınmalı
Aşırı yorgunluktan sakınmalı
Uykuda sırt üstü yatmak yerine yana yatmak tercih edilmeli (Eski bir teklif olarak pijama sırtına tenis topu dikmek hala yararlı bir metottur, böylece sırt üstü uyumaya pürüz olunur.)
Yatağın baş tarafı daha üstte olacak formda yatak yaklaşık olarak 10 cm yükseltilmeli (Bu gayeyle yatağın bir tarafı altına bir tuğla yerleştirmek emele uygun olacaktır)
Evde horlamayan şahısların daha evvel uykuya geçmeleri için onlara müddet tanınmalı

…bu tedbirler hafif horlaması olan ve duruma bağlı horlaması olan bireyler için geçerlidir.

3) Etrafınızdakiler geceleri yüksek sesli horladığınızı söylüyor ve bazen kendi horlamanızı duyuyorsanız
4) Kimi geceler tıkanarak kendi kendinize uyanıyorsanız
5) Eşiniz, uyurken makul aralıklarla tıkandığınızı, nefes alamadığınızı ve yatakta çırpındığınızı söylüyorsa
6) Sabahları kalkmakta zorlanıyor ve kendinizi hiç uyumamış üzere hissediyorsanız
7) Sabahları kalktığınızda başınız ağrıyor, ağzınızda acı bir tat oluşuyor ve mideniz bulanıyorsa
8) Gün boyunca uykulu oluyor, daima uyuyakalıyorsanız
9) Gün içinde genel bir isteksizlik ve huzursuzluk hissediyorsanız
10) Efor (güç) gerektiren işler yaptığınızda göğsünüzde bir sıkışma ve nefes darlığı hissediyorsanız
…veya yazının başında anlatılan öteki belirtiler ile olumsuz tesirleri yaşıyorsanız sizde horlama sendromu ve uyku tıkanıklığı olabilir.

Teşhis

Özellikle gece uykuda burnumuzdan nefes alamıyorsak ve bu nedenle ağız açık uyumak zorunda kalıyorsak horlamamız kaçınılmaz olacaktır. Burnumuzun açık olması ve ağzın kapalı olması sağlıklı bir uyku için altın kuraldır. Kesin Teşhis için en kıymetli basamak detaylı kulak burun boğaz muayenesinin yapılmasıdır. Muayeneden sonra gerek görülürse, hasta Uyku Laboratuvarı’nda bir gece (otel ortamında) konuk edilerek, uyku sırasında teşhis için gerekli olan parametreleri ölçülür. Uyku laboratuvarı sonuçlarına nazaran kişinin horlamasının, ömrü için bir tehdit oluşturup oluşturmadığı tespit edilir ve bir ekip kıymetlerden yararlanılarak tedavinin planlanması yapılır. Uyku hastalıklarının tedavisindeki genel hedefler, toplumsal sıkıntıları gidermek ve hastalığın ilerlemesini durdurmak, kişiyi vefat risk hududunun altına çekmek, ömür beklentisini arttırmak, sıhhat tehlikelerini azaltmak, uyku kalitesini arttırmak, gün uzunluğu yorgunluğu azaltmak, sabah saatlerindeki baş ağrılarını azaltmak yahut elimine etmek, hipertansiyon ve öteki irtibatlı sıhhat sorunlarını denetim altına almak yahut daha güzele götürmek, hafızayı düzeltmek, iktidarsızlık sıkıntılarını düzeltmek, motorlu araç kazaları riskini azaltmak ve bunlara bağlı olarak da hayat kalitesini, ömür sevincini yükseltmektir.

Tedaviler

Her konumda horlayan bireyler “ağır horlayan” olarak isimlendirilir. Bu şahısların üstteki kolay tedbirlerden daha fazla yardıma muhtaçlıkları vardır.
1- Hastalığa taban olabilecek kolay faktörlerin bertarafı
Çok kilo, alkol ve sakinleştirici ilaçların kullanımı…
2- İlaç tedavisi
Dönemsel alerjiler, sinüzit, boğaz enfeksiyonları…
3- Cerrahi
Hareketli dokuların (yumuşak damak, küçük lisan, lisan kökü) sabitleştirilmesi – gerdirilmesi ve hava yolunun daha genişletilmesi (uvulopalatofarengeoplasti ameliyatı – UPPP; lazer ile yapılan – LAUP), teneffüs yolunu tıkayan küçük lisan ve yumuşak damağın gerginleştirilmesi (radyofrekans cerrahisi – Somnoplasti), bademcik, geniz eti, deviasyon
4- Ağız dışı apereyler
Genel durumu ameliyata uygun olmayan, öbür bir hastalığından ötürü ameliyat olamayan, cerrahiden yarar göremeyecek kadar ileri hastalarda yahut cerrahi müdahaleye ek olarak tercih edilebilirler. Amerika’da FDA’nın onay verdiği 300 e yakın patentli horlama tedavisinde kullanılan aygıt ve ilaç mecut olup bunların bir kısmı hakikaten tesirlidir. Lakin birçok vakit bu yollar horlamayı engellemekle birlikte bireye rahat bir uyku sağlayamamaktadırlar. Çok horlaması olan hastalarda gürültü ile çalışıp kişiyi uyandıran ve böylelikle horlama sesinden uyku arkadaşlarını kurtaran aygıtlar bile üretilmiş lakin bunların hepsi horlama hastasını daha da uykusuz bırakmaktan öteye geçmemiştir.

a) CPAP ve BiPAP Cerrahinin çok riskli yahut hasta tarafından istenilmediği durumlarda, uyku sırasında ağız yahut burun üzerine yerleştirilen, boğaza basınçlı hava veren maskedir. Gece boyunca maske takarak uyumak hasta açısından toplumsal ve fizikî rahatsızlığa yol açmaktadır.

b) Horlama klipsi Uyku apnesi yahut rastgele bir hastalığın teşhisi yahut tedavisi için kullanılmasını amaçlamaz. Kullanıldığı surece tesirlidir. Yatmadan 10-15 dakika evvel buruna takılır ve uyku müddetince burunda takılı kalır. Horlama sıklığını ve ses seviyesini azaltan, kimi bireylerde büsbütün ortadan kalkmasını sağlayan bir aparattır.

5- Horlama Protezi Hareketli dokuların (yumuşak damak, küçük lisan, lisan kökü) hava yolunu kısmen ya da büsbütün kapayarak neden olduğu Horlama ve Uyku Apnesi hastalığının her safhasında tesirli sonuç alınabilen, cerrahiye alternatif tek uygulamadır.

Sonuç olarak horlama bir hastalıktır ve bu hastalık yalnızca çevreyi rahatsız edici olan toplumsal boyutu dışında kişinin kendi sıhhati açısından da önemli riskler taşımaktadır.

Horlayan şahıslar bu durumdan utanmamalı ve tedavi yolunda adım atmalıdır. Nefes durmaları başlayıp da önemli sıhhat sorunlarının birinci bulguları ortaya çıkmış olan bireyler hastalık daha da ilerlemeden çabucak bir Kulak Burun Boğaz muayenesinden geçmelidirler.

Unutmayın!