Ortodonti

Ortodonti, alt yüz bölgesinde diş lerden yahut iskelet gelişiminden kaynaklanan yüz bozukluklarının teşhis ve tedavisiyle ilgilenen bilim koludur.

• Dişlenme periyoduna nazaran ortodonti

1- Süt diş lenme devri: Okul öncesi yıllarda parmak emme, dudak yeme, ağıza yabancı cisim sokma üzere alışkanlıklara bağlı olarak ortaya çıkan meselelerin mümkün olduğu kadar azaltılmasına yönelik uygulamalardır. Bu alışkanlıklar süt diş lenme devrinde ortadan kaldırılırsa iskelet yapıda kalıcı bir bozukluk oluşmadan düzgünleşme sağlanır. Bunun için de birtakım ağız içi yahut ağız dışı aygıtlardan yararlanılır.
2- Karışık diş lenme devri: İlkokul çağı çocuklarını kapsar, ağızda hem daimi hem de süt diş lerinin bulunduğu periyottur. Bu periyotta vaktinden evvel yahut sonra süt diş lerinin kaybedilmesi, alttan gelen daimi diş lere rehberlik edememesi sonucunda bir ekip yer darlığı sorunları oluşabilir. Oluşan çapraşıklığın (çarpıklığın) giderilmesi ortodontinin ilgi alanına girer. Yeniden bu devirde başlayıp ergenlik çağının sonuna kadar devam eden çeneler ortası uyumsuzlukların giderilmesi de ortodontinin hususudur.
3- Daimi diş lenme periyodu: Diş dizilerindeki bozukluklar diş çekimi yapılarak yahut yapılmadan sabit ya da hareketli aygıtlarla düzeltilebilir.

• Ortodontiste ne vakit gitmeli?

Süt diş lerinin ağıza çıkıp çiğneme işlevine girdiği 2.yaştan itibaren çocuklar diş tabibine denetime götürülmelidir.
Diş tabibi çocugun çene-yüz gelişimini ve diş lerin sıhhatinin yanı sıra, pozisyonlarını çok istikametli kıymetlendirir. Mümkün sıkıntıları evvelden görmek ve tedbir almak kollayıcı hekimliğin olmazsa olmazıdır.
Çocuklarda iskeletsel sıkıntılara erken yaşlarda müdahale etmek gerekir.
Süt diş leri ortasında bulunan boşluklar, doğal gelişim göstergesidir. Erişkinlerin diş lerindeki üzere sıkı temaslar, ileride meydana gelebilecek yer darlığı ve münasebetiyle diş lerde çapraşıklığın (çarpıklığın) göstergesi olabilir.
Daimi diş ler 6-7 yaşlarında sürmeye başlarlar lakin 8-12 yaşları ortasında, süt azı diş leri değişene dek pek fazla sorun gözlenmez. Lakin süt diş lerinin tümü, daimileriyle yer değiştirinceye kadar yerinde tutulmalıdır.
Bu nedenle süt diş lerindeki çürükler erkenden tedavi edilmelidir.
Süt diş inin çekilmesi gerekiyorsa, çekilenin yerini tutacak yertutucu dediğimiz protezlerin yapılması ileride ortodonti tedavisine muhtaçlık duyulmasını önler.

• Ortodontik meselelerin sebepleri

1. Beslenme Bozuklukları: Kâfi beslenemeyen bireylerde, çene ve yüz yapısında hacimsel küçülme meydana gelebilir ve olağan hacimdeki diş ler küçük çenelerde gerekli yeri bulamayacakları için çapraşıklıklar, rotasyonlar (dönme), hatta gömüklük olguları görülebilir.

2. Ağızdan Nefes Alma: Bademciklerde kronik iltihaplar ve gibisi nedenler,uzun mühlet devam ederse bademcikler çok derecede büyüyebilir. Bu durumda teneffüs yolları daralır ve nefes alma zahmeti meydana gelir. Bu zahmeti yenebilmek ve o bölgedeki hava geçiş yolunu genişletebilmek emeliyle çocuk alt çenesini ve buna bağlı olarak lisanını öne alma zaruriliği duyar. Bu durum, uzun müddet devam edecek olursa alt çenenin öne hakikat pozisyonu yerleşir. Lisan ön diş ler ortasına girer ve diş lerin sürmelerine pürüz olursa açık kapanış meydana gelir. Hasta burundan nefes alamıyor ise ,üst çenenin büyüme potansiyeli üzerinde negatif tesir oluşabilir.

3. Yanlış yutkunma: Birtakım çocuklarda yutkunma anında çocuk lisanını ön diş lerinin ortasına sıkıştırır. Bu da ön diş lere istemsiz fazladan kuvvet vermek, yani diş leri devamli ittirmek demektir. Sonrasında diş ve damak gelişimi istenmeyen halde gelişir. Birçok vakit ailelerin, hatta bazen doktorların de gözden kaçırdığı bir durumdur.

4. Parmak Emme: Yeni doğmuş bir bebekte epeyce gelişmiş bir emme düzeneği vardır. Emme içgüdüsü tatmin edilmemiş bir bebek, bu gereksinimini gidermek için kimi alışkanlıklar edinir. Anne sütü ile 9-18 ay beslenen çocuklarda çoğunlukla bu alışkanlık görülmez.

Yapılan araştırmalar parmak emmenin hayatın birinci birkaç haftasında açlığa bağlı olarak geliştiğini göstermiştir. Dişlerin sürmeye başladığı devirde bölgesel tahrişlerden doğan ağrı, parmak emme yoluyla giderilebileceğinden bu alışkanlığın diş lenmeye yardımcı olduğu düşünülebilir.

• Çocuklar niye parmak emer?

– Bebek ani olarak anne göğsü yahut biberondan kesilirse
– Bebek beslenirken emmesi çok kısa müddette sonlandırılırsa
– Bebek uzun aralıklarla beslenirse

Parmak emme alışkanlığında erken devirde hiç tedbir alınmaz. Bu periyotta alışkanlığı önlemek, çocuğun psikolojisini ve fizyolojisini etkileyeceği için ziyanlıdır.

Parmak emme alışkanlığının tedavisi için kesin bir yaş söylenemez. Uygun vakit ayarlanması her çocuk için başka başkadır. Alışkanlığın derecesi, çocuğun geçmişi vaktin ayarlanmasını tesirler.

Genel olarak parmak emme 3.5 yaşından sonra da devam ederse tedaviye başlanmalıdır.
Bu alışkanlığı devam ettiren çocukta, emilen parmağa ve sayısına nazaran tesir alanında bulunan alt ve üst diş lerde yer değiştirmeler ve iskeletsel kapanış bozuklukları görülebilir.

5. Yalancı Emzik: Fizyolojik özellikleri olan bir emziğin 1.5 yaşına kadar emilmesi ziyanlı değildir. Hatta çocuğun parmak emme üzere makus bir alışkanlık edinmesini tedbire istikametinden yararlıdır. Yalancı emzikler devamlı olarak kullanıldıkları vakit, tesir alanları içindeki dokulara uzun vadeli tesir yapacağı için o bölgelerde düzensizlik ve çeşitli kapanış bozukluklarına sebep olabilmektedir.

6. Yatış Biçimi: Yatma formu, çoklukla alt çenenin yatma sırasındaki durumunu belirler. Bu da bize alt çenenin ortalama günde 8 saat hangi pozisyonda olduğu hakkında işaret verir. Örneğin, yüz üstü yatan bir çocuk ile sırt üstü yatan bir çocukta alt çenenin pozisyonu farklıdır. Ayrıyeten çocuğun yatarken çene altına elini koyarak uyuması çenede eklem kaymalarına da yol açabilir.

7. Berbat alışkanlıklar: Diş sıkmak, tırnak yemek, kalem ısırmak, dudak ısırmak vb.

8. Dişeti sorunları: Diş etrafındaki dokuların enfeksiyonları ve kemik kayıpları diş in takviyesini azattığı için diş ler istenmeyen pozisyonlara gelebilir.

9. Süt diş lerinin erken kaybı: Daimi diş lere rehberlik vazifesi yapan süt diş leri erken kaybedilirse yerlerine gelecek olanlar gömülü kalabilir yahut farklı yerlerden ağıza sürebilir.

10. Yirmi yaş diş leri: Öndeki diş leri sıkıştırmasına bağlı düzensizlikler olabilir.

11. Daimi diş kaybı: Eksilen diş in boşluğuna kayan komşu diş ler düzensizlikler yapabilir.

12. Hormonal düzensizlikler, sistemik hastalıklar: Diş ve etraf dokularının sıhhatini bozmak suretiyle düzensizliklere yer hazırlayabilir.

13. Genetik olarak yatkınlık: Başka aile bireylerinde ortodontik meseleler varsa
çocukta da olma ihtimali artar.

• Çene-yüz bozukluklarının sınıflaması

İskeletsel bozukluklar:

İskelet bozukluğundan kaynaklanan meselelerde tedaviler çocuklarda kemik gelişimi tamamlanmadan yapılmalıdır.
Kemik gelişimi tamamlanmış yetişkin bireylerde tedavi için ortodonti ayrıyeten cerrahi usullerden yardım almak zorundadır. (Ortognatik Tedavi)

Dişsel bozukluklar:

Dişlerin pozisyonlarından kaynaklanan meselelerde tedaviler çocuk/yetişkin farketmeden her yaşta yapılabilir.
Tedavide temel olan, istenilen ülkü pozisyona gelinceye kadar diş lerin kemik içinde hareket ettirilmesidir. Hasebiyle bu tedavide çocuk hastalarda tedavi müddeti yetişkinlere göre daha kısa olabilmektedir.

Ortodontik tedavi yöntemleri

Hareketli tedavi yöntemi

• Invisalign plak formülü, ekseriyetle daha az çapraşıklığın olduğu yahut diş aralanmalarının az olduğu durumlarda uygulanır. Büsbütün şeffaf, diş lerin üzerine kılıf halinde takılan, takınca dışarıdan belirli olmayan plaklardan oluşmaktadır.
• Fonksiyonel tedavi, kasları ve birtakım iskeletsel yapıları hareketlendirerek yapılan tedavilerdir. Bu tedaviler çenenin önde ya da artta olduğu durumlarda yahut çenelerde darlık varsa genişletmek için kullanılmaktadır.
• Ağız dışı apareyler, hastanın kendisinin takıp çıkardığı apareylerdir. Bunlar kimi maskeler, headgear denilen enseden çeneye gelen, alt-üst çenenin büyüme ve gelişimin denetimli ve istenilen biçimde seyretmesini sağlayan apareylerdir. Bu apareyler genelde çocuklarda ya da ergenlerde kullanılabilmektedir.

Ortodonti

Sabit tedavi yöntemi
– Dişlerin yüzeyine yapıştırılan braketler kullanılmaktadır. Kimisi metal, kimisi diş renginde porselenden yapılan, kimisi de şeffaf olan uzaktan görünmeyen öteki deyişle daha estetik görünen braketlerdir.
– Dişlerin görünmeyen iç taraflarına takılan braketlerle de (lingual braket) tedavi mümkün olabilmektedir.
Braketlerle daha büyük bozukluklar, diş lerin dönmüş olduğu, aralanmaların çok daha fazla olduğu tedaviler yapılmaktadır.

Ortodontide sık sorulanlar

• Ortodontik tedavi yetişkinlere de (tel tedavisi) uygulanabilir mi?

Evet. Gelişen teknoloji, çocukken yapılamayan ortodontik tedaviyi yetişkinlikte mümkün kılmakta; kendi düzgün diş leri ile gülümsemesi bireyleri daha memnun etmektedir. Aslında diş leri ilgilendiren tedaviler çabucak her yaşta yapılabilir; kâfi ki diş ler ve etraf dokuları (periyodonsiyum) sağlıklı olsun. Lakin çene kemiklerini ilgilendiren meseleler ileri yaşlarda lakin ameliyatla düzeltilir.

• Çene ortopedisi ne manaya gelir?

Çenelerin yüze yahut birbirine nazaran bozulan alakalarını özel araçlarla düzeltmeyi hedef edinen bir ortodonti alanıdır. Mesela alt çenenin ileri konumlanması (prognatizm), alt çenenin geride olması yahut üst ileri itim küçük yaşlarda “ortopedik tedavi” ile düzeltilebilir.
Yalnızca diş lerin düzeltilmesi ise “ortodontik tedavi” ile elde edilir; lakin birden fazla vakit ortopedik tedavi ve ortodontik tedavi birlikte yürütülür.

• Ortognatik cerrahi nedir?

Ortodontik yahut ortopedik tedavi ile diş lerin düzgün sıralanması gerçekleştirilebilir. Çeneler ortası bağlantılar de bir sona kadar düzeltilebilir. Lakin birtakım hadiselerde ortodontik tedavi yetersiz kalır. Bu türlü durumlarda bir çene-yüz cerrahı ile ortodontist birlikte çalışarak ağır bir hadiseyi cerrahi metotla düzeltebilir. Çok kısa müddette elde edilen estetik sonuç başarılı olmakta ve günümüzde ortognatik cerrahi tedavi gitgide yaygınlaşmaktadır.

• Ortodontik tedavi (tel tedavisi) sırasında diş ler nasıl hareket eder?

Diş üzerine yay, tel yahut özel lastiklerle bir kuvvet uygulanırsa kuvvetin tarafında bir hareket oluşur. Hareket eden diş in önünde süreksiz bir müddet için kemik dokusu yıkımı olur, hareketin aksi istikamette ise yeni kemik dokusu yapılır. Böylelikle yeni yerlerini alan diş ler, yeni bir kemik yuvasına da otururlar.

• Pekiştirme tedavisi nedir?

Ortodontik tedavi yaklaşık 2 yıl sürer. Dişler düzeldikten çabucak sonra etrafındaki yapılar (periodonsiyum) diş lerin yeni pozisyonuna ahenk sağlayamamıştır. Ayrıyeten kemik dokusu olgunlaşmamıştır. Bu nedenle apareyler çıkarılırsa diş ler eski yerlerine dönebilirler. Bunu önlemek için düzelmiş diş leri yapılacak öbür aygıtlarla yerlerinde pekiştirmek gerekir. Tedavinin bu son evresine pekiştirme tedavisi denir. Bu devirde de çocukların diş lerine gereken ihtimamı göstermesi kaidedir.

• Ortodontinin dışarıdan bakıldığında daha az farkedilmesi mümkün mü?

Günümüzde daha az fark edilen gereçlerle ortodontik tedavinin en çekinilen özelliği olan tel görünümünden kurtulmak mümkün olabilmektedir. Dişin üst yüzlerine yapıştırılan apareyler metal renginde, beyaz, şeffaf yahut diş renginde olabilirler. Hatta birtakım durumlarda diş in görünmeyen art kısımlarına da uygulanabilirler.Ortodonti

• Ortodontik tedavi öncesinde ve sonrasında dikkat edilmesi gerekenler

1- Ortodontik tedaviye başlamadan evvel çürük diş lerin tedavi edilmesi ve diş etinin tam sağlıklı duruma getirilmesi gerekir.
2- Apareyin ve diş lerin tertipli fırçalanması kaidedir. Hele sabit aygıtlarda diş lerin üzerine yapıştırılan olukların etrafında diş plağı çok çabuk yerleşir. Buna imkan verilmemesi gerekir.
3- Doktor tedaviye başladıktan sonra hastasını ortalama ayda bir görür. Hasebiyle ortodontik tedavide büyük vazife, çocuklara düşer. Bu nedenle diş leri düzeltilecek çocuklarda tedavi isteği olması gerekir. Ailenin zorlaması birden fazla vakit olumsuz tesir uyandırmaktadır.
4- Doktorun denetimler sırasındaki tavsiyelerine dikkatle uyulmalıdır.
5- Randevular aksatılmamalıdır.
6- Apareylerde kırılma, kopma yahut ağıza yapışan düzeneklerde çıkma varsa tedavi kesintiye uğrar. Bu türlü durumlarda çabucak tabibe başvurulmalıdır.
7- Pekiştirme tedavisinde bıkkınlık gösterilmemeli; uygulanan aygıt ağıza sistemli takılmalıdır.

• Ortodontinin faydaları

– Diş boşlukların kapatılması
– Çene (Diş, Damak) kapanış bozukluklarını gidermek
– Dişlerin pozisyonlarını ve duruşlarını düzeltmek
– Diş ve dudakları düzgün olarak hizalamak.
– Ortodonti tedavisi estetik diş hekimliğinde çok değerli bir yer meblağ.
– Ortodonti tedavisi ile diş ler çene kemiği üzerinde muntazam bir biçimde yerlerini alırken çene kapanış bozukluklarının neden olduğu eklem, baş, boyun ağrıları da giderilebilir.
– Ortodonti tedavisi bireye tam bir çiğneme işlevi kazandırarak mide sorunları ve sindirim sistemi meselelerinin giderilmesinde de faal rol oynar.
– Ortodonti tedavisi diş leri daha düzgün sıralarken, diş lerinize daha uygun bakım yapabilmenize imkan sağlar, böylece diş lerinizde çürük riski azalmış olur.
– Dişlerin estetik görünmesi ve çiğneme işlevini kazanabilmek için yapılacak ortodontik tedavi, alternatif protetik tedavilere göre daha değerli tedavi olmakla birlikte diş lerin ve etraf dokularının doğal haliyle korunması / kullandırılması açısından değer biçilmez bir çıkar sağlamaktadır.
– Ortodontik tedavide fiyatlar ve süreç hadisenin şiddetine nazaran değişmektedir. ayrıyeten kullanılacak aparey çeşitlerine nazaran de fiyat ve süreç değişebilir.

Yapılan bir araştırmada tıpkı müddette Türk bayanlarının kuaför masrafının birebir uzunluktaki ortodontik tedaviden daha fazla tuttuğu hesaplanmıştır.
Ortodonti sayesinde, kendi diş lerinizle her yaşta daha hoş gülümsersiniz.