Radyasyon tedavisi sırasında kanser hücrelerini yok edilebilmesi için hastaların ağız, diş ve çiğneme kaslarını etkileyebilecek yüksek dozda X ışını kullanılmaktadır. X ışınları tükürük bezlerinde değişime yol açabilir. Bu değişiklikler ağız kuruluğuna, enfeksiyonlara ve diş çürüklerime neden olabilmektedir.
Trismus, baş boyun bölgesi kanseri nedeniyle radyoterapi gören hastalarda sıklıkla görülen ve hastaların hayat kalitesini düşüren, ağız açma hareketinin kısıtlanma durumudur (Resim 1). Kısıtlı ağız açıklığı ve çiğneme işlevlerindeki azalma trismus un derecesine nazaran hastaların yemek yeme, çiğneme, yutma ve konuşma üzere günlük aktivitelerini tesirler. Bu tesirler şiddetli ağrı, gerçek diş bakımının yapılamaması, kilo kaybı, makus oral hijyen üzere birçok soruna yol açabilir. Radyasyona bağlı trismus un kesin bir tedavisi olmamakla birlikle tedavisinde çeşitli tedavi teknikleri uygulanmaktadır (Resim 2). Ağız açıklığının artırılmasında gerdirme idmanlarından de yararlanılmaktadır (Resim 3). Acil cerrahi müdahale gerekmesi durumda ise hasta rahat entübe edilemeyeceği için trismus varlığı hayatı tehdit edici bir hal alabilir.
Ağız açmada kısıtlılık olup olmadığını belirlemenin en kolay yolu üç parmağınızın alt ve üst dişler ortasına yerleşip yerleşmediğinin denetim edilmesidir (Resim 4). Şayet ağız rahatlıkla bu üç parmağı içine alabilecek kadar açılıyorsa trismus sorun olmaktan çıkar. Ama yeteri kadar açılmıyorsa trismus teşhisi konabilir ve bu hastaların durumları tabip tarafından değerlendirilmelidir. Bu yüzden bilhassa radyoterapi gören hastalarda rutin dental denetimler daha kıymetli hale gelmiştir. Radyoterapi öncesi dental muayene ileride gelişebilecek sorunları engellemek için tavsiye edilmektedir.
Resim 1: Nazofarinks kanseri nedeniyle radyoterapi görmüş bir hastanın kısıtlı ağız açıklığı
Resim 2: Ağız açma apareyi
Resim 3: Parmak gerdirme egzersizi
Resim 4: Üç parmak testi
