Tükürük bezlerinin dokusu içerisinde ya da salgı kanallarında oluşan kalsiyum birikintilerine tükürük bezi taşı ya da sialolit, tükürük bezinde taş oluşmasına ise sialolitiazis ismi verilmektedir.
Ağız ortamına tükürük salgısı yapma vazifesi majör ve minör tükürük bezleri tarafından sağlanır. Büyük (majör) tükürük bezleri 3 çift halindedir ve parotis, submandibular ve sublingual bezler olarak isimlendirilirler.
Sialolit yani tükürük bezi taşı, çok büyük oranda majör tükürük bezlerinde ya da kanalında oluşan ve tükürük kanalının tıkanmasına yol açan kalsiyum kristalleridir.
En sık olarak çene altı tükürük bezinde (submandibular) rastlanan bu taşlar tükürük akışını engelleyerek ağrılı şişliklere neden olurlar. Kimi vakit kulak önü tükürük bezinde (Parotis) de bulunabilirler. Dilaltı ve küçük tükürük bezlerinde görülmeleri daha enderdir.
Çene altı tükürük bezinde çoklukla görülen taşlar daha büyük, kulak önü tükürük bezindeki taşlar ise daha küçük boyuttadır. Yetişkinlerde (özellikle 40 yaşın üzerinde) çocuklara oranlara çok daha fazla meydana gelir.
Tükürük bezi taşı oluşumu artıran etkenler
-
Yetersiz sıvı tüketimi
-
Hastalık, ilaç kullanımı, yaşlılık üzere nedenlerle tükürük üretiminin azalması
-
Tükürük bezlerindeki kanallarının yapısal darlığı
-
Antihistaminikler, tansiyon ilaçları üzere kimi ilaçlar
-
Bölgede enfeksiyon gelişmesi
-
Yetersiz beslenme
-
Elektrolit konsantrasyon bozuklukları
-
Bazı sendromlar
Tükürük bezi taşı varlığının belirtileri
Tükürük bezi taşları tükürük bezi kanalını tam olarak tıkamadıkları surece çoklukla belirti vermezler. Büyük boyutlara ulaştıklarında görülen belirtiler ise şunlardır:
-
Çene altı ve yanakta ağrılı şişlik (özellikle yemek sırasında ve asitli ya da ekşili yiyeceklerle daha fazla olmak olmak üzere).
-
Taşın küçük olduğu durumlarda yemekten sonraki vakitte şişlik kaybolup yemek sırasında tekrar ortaya çıkabilir.
-
Eğer tükürük bezi iltihabı da mevcutsa şiddetli ağrı, ilgili alanda sıcaklık ve komşu lenflerde şişme.
Tükürük Bezi Taşı Tedavisi
Tükürük bezi taşının tedavisinde sialendoskopi prosedürü tercih edilir. Bu formül taş çapı kanal çapından çok büyük olmadığı vakit uygulanabilir. Endoskopik olarak tükürük bezi kanalının içine girilerek, teşhis ile tedavi birebir anda gerçekleştirilir. Şayet taş çapı kanal çapından büyükse taş kırıldıktan sonra (lazer, şok dalga üzere uygulamalarla) çıkarılır.
Taşın boşaltma kanalı ağzına yakın olduğu vakitlerde taşı elle çıkarmak da mümkün olabilir.
Taşın büyük olduğu ya da kronik iltihaplanmanın bulunduğu durumlarda bölgeye cerrahi teşebbüs yapılır ve taş bölgeden alınır. İlerlemiş olaylarda taş ile birlikte tükürük bezinin tamamının alınması gerekebilir.